59
Сентябрь 2020 10-қисм
Тошкент
BOSHLANG‘ICH SINF O‘QUVCHILARIDA FUQAROLIK TUYG‘ULARINI
TARBIYALASHNING AHAMIYATI.
Sulaymonova Sarvinoz Rabbimovna
Navoiy viloyati Zarafshon shahri
3-umumiy o‘rta ta’lim maktabi
boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi
Telefon raqami: 94 485 88 69
Annotatsiya.
mustaqil o‘zbekistonning siyosiy,
iqtisodiy, ma’naviy yo‘nalishlarini
rivojlantirishda va
demokratik, insonparvarlik jamiyatini qurishda xalq ta’limi tizimini
takomillashtirish, ayniqsa, boshlang‘ich ta’lim bosqichi ish faoliyatini yuqori darajaga ko‘tarish
muhim ahamiyat kasb etadi. Chunki kelajagimizning taqdiri hozirgi kunda boshlang‘ich ta’lim
bosqichi maktablarida ilm olayotgan bolalarning tarbiyasiga bog‘liqdir.
Kalit so‘zlar.
Tarbiya, siyosiy, iqtisodiy, ma’naviy, demokratik, fuqarolik tuyg‘ulari,
vatanparvarlik, vatan tuyg‘usi, umuminsoniy qadriyatlar, oynisa musurmonova, insonparvarlik.
ma’lumki, xalqning fuqarolik tuyg‘ularini tarbiyalash uzoq asrlar davomida shakllangan
ajdod-avlodlarning axloqiy, ma’rifiy shakllanishi va kamolotida muhim o‘rin egallab kelgan.
vatanparvarlikning inson taqdiridagi ahamiyati shundaki u doimo o‘zining hayotiyligi, ta’sir-
chanligi, mehr-muruvvatligi bilan vatanni mustahkamlashga, xalqni birlashtirishga xizmat qiladi.
Fuqarolik tuyg‘ulari doimo hayot va inson muammolarini moddiy va ma’naviy jihatdan hal etishda
o‘z ta’sirchanligini namoyish etadi. Tarbiyaning dolzarb masalalarini yechishda asos bo‘lib xizmat
qiladi. o‘zbek xalqining insonparvarligi tarix to‘fonlari-yu ur-yiqitlariga bardosh berib, tajriba-
sinovlardan muvafaqqiyat bilan o‘tib, toblanib, har bir davrda o‘z
faoliyatini takomillashtirib,
avlodlar tarbiyasida hal qiluvchi rolni o‘ynab keldi. Fuqarolik tuyg‘ulari millatning barqarorligini
ko‘rsatuvchi va o‘zbek xalqining qalbidan chiquvchi, mehr va muruvvat madaniyatini ifodalovchi
fikrdir. Fuqarolik tuyg‘ulari jamiyatning ma’naviy yuksalishiga xizmat qiladi. insonni ma’rifatga
chorlaydi. Jamiyatni ma’rifat bilan boshqaradi. ijtimoiy ongni o‘zgartiradi. «vatan tuyg‘usi»
kitobida yozilishicha fuqarolik tuyg‘ulari, umuminsoniy qadriyatlarga sodiqlik, ularni asrab-
avaylash bilan birga yangi zamon talablariga mos ravishda takomillashtirib borish–taraqqiyot
mezoni, milliy ravnaq asosi. Bunday ruhiyatdagi odam hech qachon birovga tazyiq qilmaydi,
shafqatsizlik va zo‘ravonlik kabi g‘ayriinsoniy illatlarga hamisha nafrat bilan qaraydi. o‘z tabiatiga
mos ravishda bag‘ri keng va muruvvatli bo‘ladi». oynisa musurmonovaning ta’kidlashicha
«fuqarolik tuyg‘ulari insonning ezgu fikri, ezgu amaliy birligidir. insonparvarlik – ona zaminda
yashayotgan
millatidan, dinidan, ijtimoiy ahvolidan qat’i nazar barcha insonlarga nisbatan
g‘amxo‘rlikdir. fuqarolik tuyg‘ularining mazmuni quyidagi munosabatlarni tarkib toptirishni
o‘z ichiga oladi: - jamiyatga munosabat (ijtimoiy-siyosiy faollik, milliy istiqlol mafkurasiga
sodiqlik, jamiyat rivojlanib borishi va istiqbollarini tushunish, mamlakat ichkarisidagi va xalqaro
miqyosdagi voqealarni to‘g‘ri baholash, burch va ma’suliyatni his qilish, saxiylik, saxovat, mehr-
oqibat,
ehtiyotkorlik, intizomlilik, qonunbuzarlikka nisbatan murosasizlik va b.); - mehnatga
munosabat (mehnatsevarlik, ishbilarmonlik,
tejamkorlik, mehnat madaniyatining mavjudligi,
o‘qishga ma’suliyatli munosabatda bo‘lish va b.) - boshqa insonlarga munosabat (o‘zaro o‘rtoqlik
yordam, xushmuomalalilik, mehr-oqibat, oiladagi o‘zaro hurmat,
burch va javobgarlik hamda
bolalar tarbiyasi to‘g‘risidagi g‘amxo‘rlik va b.) - o‘ziga munosabat (o‘z ijtimoiy burchini yuksak
darajada anglash, halollik va rostgo‘ylik, axloqan poklik, turmushda oddiylik va kamtarinlik,
axloqsizlikka nisbatan murosasizlik). Shunday ekan, o‘quvchi yoshlarda fuqarolik tuyg‘ularini
ijtimoiy buyurtma sifatida jamiyat taraqqiyotini rivojlantirishda boshlang‘ich ta’lim mazmunini
takomillashtirishda muhim o‘rin tutadi. Bu jarayonda bolaning umummadaniy va ahloqiy
ko‘nikmalari, savodxonlik malakalari shakllanadi. o‘quvchi yoshlarda fuqarolik tuyg‘ularini
shakllantirishda har bir o‘qituvchi quyidagi shartlarni e’tiborga olishi lozim: -jamiyatning tarixiy,
ijtimoiy va iqtisodiy rivojlanish tendentsiyalarini baholay olish.
-muayyan jamiyatda yashash
uchun kishi qanday sifatlarga ega bo‘lishini aniqlay olish. -demokratiyalashgan sharoitda yashash
va undan demokratik asosda foydalanish ko‘nikmasiga ega bo‘lish; bu har xil nuqtai nazarlarni
qabul qila olish, turli kelishmovchiliklarni demokratik asosida insonparvarlik, munozara yo‘li
bilan hal etish, -o‘z fikrini og‘zaki va yozma ravishda aniq bayon eta olish, fikrini isbotlay olish,
