|
Сентябрь 2020 10-қисм
Тошкент
olamiz.
Bunday mashqlar juda foydali bo‘lib eshitish qobiliyatini rivojlantiradi. Bu mashqlar matematik
diktant tarzida bajarilishi mumkin.
Bundan tashqari ko‘rish qobiliyatini rivojlantirishga doir mashqlardan ham foydalanish kerak.
og‘zaki hisobga doir mashqlarni birinchi darslardanoq kiritilsa, samarasi ancha yuqori bo‘ladi.
og‘zaki hisob mashqlarini har bir darsda 3-4 daqiqa davomida qo‘llash mumkin. Bir o‘quvchiga
ajratilgan 3-4 daqiqa albatta o‘z samarasini ko‘rsatadi. vaqtni to‘g‘ri taqsimlash hamda
o‘quvchilarning fanga nisbatan mehrini uyg‘otish esa o‘qituvchining mahoratiga bog‘liqdir.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1. n.u. Bekboyeva , k.m.girfanova “matematikadan og‘zaki mashqlar”
2. 2. 1-4 singlar matematika darsligi.
3. Boshlang‘ich ta’lim jurnali Jumayev. m
4. “Boshlang‘ich sinflarda matematika o‘qitish metodikasi”
55
Сентябрь 2020 10-қисм
Тошкент
MAKTAB O‘QUVCHILARDA, O‘SMIRLIK DAVRIDA PAYDO BO‘LADIGAN
PSIXOLOGIK XUSUSIYATLARI
Sattarova Gulruh Abdumalikova
Angren shahar 22-sonli umumiy o‘rta ta’lim
maktabi psixologi
Тел: +99894 216 94 35
Annotasiya:
maqolada maktab yoshidagi o‘quvchilarni ro‘y beradigan ruhiy o‘zgarishlar
yoshning krizis davri muammolar va yechimalar mavzusida.
Kalit so‘zlar:
o‘smirlik davri, muaamo, krizis yoshi, taqlid, muammo,
o‘smirlik-bolalikdan kattalikka o‘tish davri bo‘lib,unda ham fiziologik ham psihologik
jihatdan o‘ziga xos hususiyatlari bilan harakterlanadi. Bu davrda bolalikning jismoniy va psixik
rivojlanishi jadallik bilan kechadi.aksariyat o‘quvchilarda o‘smirlik yoshi 5-sinfdan boshlanadi.
o‘smirlik davri psixologiyasida o‘tish davri “krizis”davri kabi nomlar bilan ham nomlanadi.
o‘smirlar o‘zlarini huddi kattalardek tutishga harakat qiladilar.ammo ularni katta deb ham
atash nojoiz bo‘ladi. o‘smirlarda biologil rivojlanish bilan bir qatorda psixik dunyosida ham
tub burilishlar sodir bo‘ladi.
krizis davri deb nomlanadigan bu davrda kichik maktab davridan so‘ng bola alohida olingan
shaxs sifatida o‘z-o‘ziga nisbatan munosabatlarni shakllantirish jarayonida asosiy 2 bosqichni
boshidan kechiradi. Bular asosan kichik o‘smirik davri hamda katta o‘smirlik davriga to‘g‘ri
keladi. o‘smirlarni o‘z shaxsi haqidagi fikrlari ko‘proq qiziqtiradi. ularni rivojlantirish va
tarbiyalashga harakat qiladi. Bu davrda kattalarga taqlid qilish hamda o‘zligini topish kurashi
kechadi. o‘smirlarda ko‘pincha ehtiyoj hamda imkoniyatlarning mos kelmasligi ota-onasi va
o‘qituvchilari orasida tushunmovchiliklarga sabab bo‘ladi. kattalardan esa o‘z shaxsiga hurmat
bilan qarashlarini hamda mustaqil bo‘lishni talab qila boshlaydilar.
Yuqorida aytib o‘tkanimizdek,kattalarga taqlid ya’ni “imitatsiya” jarayoni boshlanadi. Bu
paytda yangiliklarga o‘ch bo‘lgan yoshlar spirtli ichimlikla va chekish kabi salbiy odatlarga
qiziqish bildirishlari ham achinarli albatta. vaholanki bu odatlar ularni tez zeriktiradi hamda
ko‘p o‘smirlar bu odatlardan o‘zlarini noqulay sezadilar. katta o‘zgarishlar iskanjasida qolgan
o‘smirlar ichki dunyosida portlashlar sodir bo‘ladi. Ba’zi o‘smirlar esa nima uchun ota-onasi va
kattalarga qarshi chiqayotganligiga tushinishmaydi. Bu esa ularni battar asabiylashtiradi. o‘smir
yoshidagi bola haddan tashqari besaramjon hamda ga’yratli bo‘lishadi. ijtimoiy hayot va jamo-
aga bo‘lgan qiziqishning rivojlanishi bilan o‘smirlarda o‘z imkoniyatlariga baho berish,jamoada
o‘z o‘rnini aniqlash ehtiyoji paydo bo‘ladi. o‘smir yoshining boshlanishi o‘qish faoliyatining
yuksak darajada tarkib topishi bilan bog‘lanadi. o‘smirlar o‘qish faoliyatida muhim o‘rinlarga
ijtimoiy jihatdan bilimning muhim ekani hamda mustaqil hayot uchun zaruriy resurs ekanligi-
ni anglab yetadi. qolaversa,o‘smirlar o‘qishidagi muvaffaqiyatsizliklarni juda jiddiy qabul qil-
ishadi. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatar ekanki,o‘smirlik yoshida diqqatning ko‘lami, diqqatni bir
narsadan boshqa narsaga yo‘naltirish qobilyatlari sezilarli darajada ortadi. qiziqarli ish,qiziqa-
rli dars o‘smirni shunchalik darajada qamrab olishga qodirki,u juda uzoq vaqt davomida zo‘r
ishtiyoq bilan ishlashi mumkin.ishning bir turidan boshqa turiga o‘tib turiladigan mazmunli
mashg‘ulotlar,aktiv biish faoliyati-ana shular o‘smirni darslarga qiziqishini orttiradi.
Bolada sodir bo‘ladigan psixik o‘sish,o‘garish real hayotda o‘z o‘rniga ega bo‘lishi biroz murakkabroq
kechishi tabiiy hol. Buning sabablari qilib hali yetarli tajribaning kamligi hamda kattalar boladagi
rivojlanish hususiyatlarini to‘laligicha anglab yeta olmasligini misol qilib keltirishimiz mumkin.
natijada esa yuqorida tilga olganimizdek,o‘smirlar va kattalarga psixik kechinmalar, psixologik tilda
“inqiroz” vujudga keladi.inqiroz psixik o‘sishdagi ziddiyat,qarama-qarshilik sifatida o‘rganiladi.
Yosh davrlar psixologiyasining asosiy inqiroz davrlari sifatida bolalikning 3-7 hamda o‘smirlik
davri inqirozlari alohida o‘rin egallaydi. o‘jarlikning asosiy sababi o‘smirlarning mustaqilligini
cheklash,tashabbus hamda erkinligini so‘ndirish hamda ongini kamsitishdan iborat bo‘ladi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. g‘oziev e.g‘. Psixologiya (Yosh davrlari psixologiyasi). T., 1994.
2. g‘oziev e.g‘. umumiy psixologiya: darslik. i, ii kitob. T., 2002.
56
Do'stlaringiz bilan baham: |
