Say d u lla m irzayev

« Yonimda shuncha satanglar turib, kun bo ‘y i paran ji yopinib,
ко 'chama-ko ‘cha xotin-qiz tanlaydi, oylab, yiliab mening ishim
ularni y o ‘Idan urib qo ‘yniga solish. Bir oyog
7 
go ‘rda haliyam
paranji yopinib xotin-qiz axtaradi»,
— deydi.
Bu pyesa o ‘z vaqtida «Xolisxon» nomi bilan respublika 
teatrlari repertuaridan joy olgan. M uhim tarbiyaviy-estetik 
ahamiyat kasb etgan.
B u la rd an ta sh q a ri, H am za H ak im zo d a 20 -y illard a 
«Tuhmatchilar jazosi», «Yer islohoti», «Mart qurboni Oynisa»,
134

---

«Saylov oldidan» singari kichik hajmli sahna asarlari yozgan. 
U larda xotin-qizlar ozodligi, yer-suv islohoti va yangi urf- 
odatlar ulug‘langan.
X ullas, H am za H akim zoda yangi o ‘zbek adabiyotining 
shakllanishi va taraqqiy etishiga m unosib hissa q o ‘shgan 
xalqparvar va vatanparvar ijodkordir. Hamza shoir, yozuvchi, 
dramaturg, madaniyat va jam oat arbobi sifatida qalb q o ‘ri, 
iste’dodi qudratini, hayotini o ‘z xalqi ozodligi va farovonligiga 
bag‘ishlagan.
Hamzaning adabiyot va san’at sohasidagi xizmatlari xalq 
va davlat tomonidan munosib taqdirlanib kelinmoqda. Hamza 
1926-yilda respublika ijodiy ziyolilari orasida birinchilardan 
bo‘lib « 0 ‘zbekiston xalq yozuvchisi» unvonini olishga muyassar 
bo‘ldi. Uning asarlari turli tillarda nashr etildi va ko‘p teatrlarda 
sahnalashtirildi.
Hamza haqida Oybek, Hamid Olimjon, Amin Umariy, 
Turob T o ‘la, Laziz Qayumov doston va dram alar yozdilar. 
Komil Yashin esa o ‘z ustozi haqida serqirra sahna asarlari va 
yirik roman yaratdi. Rassomlarimiz ijodida ham Hamza obrazi 
faxrli o ‘rinda turibdi. M ualliflar jam oasi yaratgan «Olovli 
yo‘llar» film-epopeyasi muhim madaniy voqea b o ‘lib qoldi. 
Hamzaning aksariyat asarlari hozirgi kunda ham xalqimizga 
m a ’naviy ozuqa berm oqda, yosh avlodni ezgulik ru h id a 
tarbiyalashda faol ishtirok etmoqda. Hamzaning buyukligi va 
mangu tirikligi ham ana shunda.

---

ABDULLA QODIRIY
(1 8 9 4 -1 9 3 8 )
Abdulla Qodiriy o ‘zbek romanchiligiga asos solib, milliy nasr 
uchun yangi davrni boshlab bergan, adabiyotimizni zamonaviy 
jahon badiiyati yuksakliklariga yaqinlashtirgan ijodkordir. Bu 
noyob iste’dod sohibi XX asr o ‘zbek adabiyoti tarixida faxrli 
o ‘rin egallaydi.
A d a b iy o tim iz n in g u lk a n jo n k u y a ri a k a d e m ik Iz z a t 
Sultonov: «A bdulla Q odiriyning asarlari badiiy m ah o rat 
namunasidir. Bu asarlarda asosiy g‘oya doimo yaqqol ifoda 
qilinadi, odam lar va ularning hayot sh aroiti xuddi « k o ‘z 
oldim izda turgandek» tasvir etiladi, bu asarlam in g sujeti 
doimo qiziqarli, tili boy va shirali. Bu asarlarning xalqqa 
manzur b o ‘Igani bejiz emas»31, — deb yozgan edi. Akademik 
Oybek esa adib m ahoratini: «Abdulla Q odiriyning prozasi 
birinchi navbatda g‘oyatda hayotiyligi bilan ajralib turadi. 
Q o d iriy ning tilid an uning x alqning boy va ajoyib tilini 
g‘oyatda yaxshi bilganligi yaqqol seziladi; uning rom anlari 
ana shunday go‘zal til bilan yozilgan. 
U 
tug‘ma epik yozuvchi, 
keng ko‘lamdagi master, yuksak m a’nodagi realistik san’atkor 
edi»32, — tarzida yuksak baholagan.
A bdulla Q odiriy (Julqunboy) 1894-yilning 10 aprelida 
Toshkentda dehqon oilasida tug ‘ildi. Avval eski m aktabda, 
so‘ngra «Russko-tuzemnaya shkola»da o ‘qidi. Bir savdogar boy