Say d u lla m irzayev

«Q o'ying, o'sha qo zi
domlangizga ham otgan oshiqning hammasi p o 'kkasiga tushadi.
Xudo solmagan quloqni qozisi soladimi? 0 ‘zlari ho ‘Isa to'qson
beshnijeva qilib, ik k iyu zn ib eva qildilar... Ulamo deganpeslardan
ham ixlosim achitma go ‘ja d ek qaytdi-da! Shay ton bularning oldida
qip-qizil valiyullodir... Ahvolshu-yu, tag 'in bular xalq ichiga kirsa
burunning suvidek ко ‘z yoshini oqizib... «Egamdin kim ki qo ‘rqmas,
ul sa z o v o r iy ja h an n am du r» deb a m ri т а ’rufni n avro ‘zning
yom g ‘iridek shilt-shilt qilvoradi. Bilmayman, о ‘sha jahannam ga
o 'zla rid a n bosh qa q a y si m ax lu q la r bora r ekan?»
— deydi. 
M ullado‘st o ‘zining chuqur mazmunli va o ‘tkir kinoyali so‘zlari 
bilan qozi, mufti, a ’lam kabi diyonatsiz shariat peshvolarining 
sirlarini ayovsiz ochib tashlaydi, ular ustidan achchiq kuladi.
Komediyada muallif obraz yaratishda o ‘xshatish, sifatlash, 
jonlantirish, m ubolag‘a kabi tasviriy vositalardan, jonli xalq 
tili boyliklaridan, xalq maqol va qo‘shiqlaridan ustalik bilan 
fo y d alan g an . A sard a ish latilg an xalq q o 's h iq la ri o b raz 
xarakteriga, ruhiy holatiga mos bo'lib, ular personajning ichki 
dunyosini ochishga bevosita xizmat qiladi.
«Maysaraning ishi» komediyasi o ‘zbek va boshqa xalqlar 
teatrlari sahnasida m ustahkam o ‘rin egallab kelmoqda. Bu 
komediya asosida kompozitor Sulaymon Yudakov «Maysara»
133

---

nom li ta ’sirchan, jozibali opera yaratdi. Bu kom ik opera 
0 ‘zbekistondagina emas, shu bilan birga, Moskva, Leningrad, 
Polsha, AQSH teatrlarida ham sahnalashtirildi va katta shuhrat 
qozondi. «Maysaraning ishi» komediyasining Abror Hidoyatov 
no m id ag i te a trd a sa h n a la sh tirilg a n nusxasi aso sid a 
« 0 ‘zbekfilm» suratga olgan kinokomediya esa bu asar tarjimai 
holiga yangi sahifa b o ‘lib q o ‘shildi.
Hamzaning «Paranji sirlaridan bir lavha yoki yallachilar ishi» 
(1927) tragediyasida xotin-qizlarning og‘ir turm ushi, eski, 
chirkin urf-odatlarning zarari o ‘sha hayotdan olingan fojiali 
voqealar va achchiq insoniy qismatlar tasviri asosida ochib 
berilgan. Asarda tasvirlanishicha, badavlat xonadonning qizi 
T o ‘laxon o ‘z sevgilisi k am bag ‘al oila farzandi R ustam ga 
yetishishga harakat qiladi. Biroq u M astura yallachi, Guljon 
q o ‘shmachi va M irzakarim q oralarning tu zog'iga ilinadi. 
K unlardan bir kuni Guljon q o ‘shmachi qizning uyiga kelib 
To‘laxonga o ‘zini Rustam tomonidan yuborilgan elchi sifatida 
tanitadi. Qizni: «Seni Rustamxonning oldiga olib boraman»,
— deb aldab, ota-onasiga bildirmay uydan olib chiqib ketadi. 
Shundan so ‘ng T o ‘laxon M astura yallachilar q o ‘lida turli 
balolarga giriftor bo‘ladi, oxir-oqibatda fohishaxona bezagiga 
aylanadi.
Pyesada ko‘rsatilishicha, o ‘sha jamiyatdagi Norboyvachcha, 
M astu ra yallachi kabi yaram as, порок shaxslar o ‘z qora 
niyatlarini amalga oshirish va sirlarini yashirishda paranjidan 
bir vosita sifatida foydalanadilar. Pyesaning «Paranji sirlaridan 
bir lavha...» deb atalishi ham ana shu holatni anglatadi. Asarda 
M astu ra yallachi eri M irzakarim qorad an shikoyat qilib: