Say d u lla m irzayev

39 
Oo'shionov M. A bdulla Qodiriyning tasvirlash sa n ’ati. — Т.: «Fan»,
1966,45-bet.
145

---

X u sh ro ‘ybibi ota-ona hurm ati, ajdodlar a n ’anasidan ham 
o ‘zini, o ‘z manfaatlarini ustun q o ‘yadi. U faqat o ‘z xohishi 
bilan turm ush q u rad i, k undoshini bolasi bilan k o ‘chaga 
haydaydi, «olamni titratgan» eri Nusratbekni ham bir zumda 
«gum» qiladi. Eng asosiysi — bularning barchasini u istab, ularga 
zulm bo‘lishini bilib qiladi.
X ushro‘ybibi yaxshilik, do‘stlik, qarindoshlik kabi insoniy 
munosabat va xislatlarni aslo tan olmaydi. Bu sohada uning 
o ‘z «falsafa»si bor. U ana shu «falsafa»ni singlisi Zaynabga 
quyidagicha tushuntiradi: 
«Men yig'lashni bilmayman! Kishilar
yig'laganda, kulgim qistaydi... Dushman o ‘zi nima degan s o ‘z?
M en senga boya ham aytdim: kishining dunyoda do ‘sti yo ‘q, magar
nafsiga о ‘z i do ‘st; kishining dunyoda dushmani y o ‘q, m agar
nafsiga о ‘z i dushman! Masalan, sen о ‘zing, otangga, onangga
do ‘stim deb ishonding. Am m o ulardan nima yaxshilik ко ‘rding?»
Zaynabni ham o ‘z a ’mollariga yarasha yashashga ko‘ndirgan 
X ushro‘ybibi bir narsani hisobga olmaydi. Singlisi qanchalar 
alamzada bo‘lmasin, u kabi yovuz emas. Shuning uchun ham 
odamiylik qiyofasini butunlay yo‘qotib ulgurmagan Zaynab 
o ‘z opasining izidan oxirigacha bora olm asdan, ora yo‘lda 
mayib b o 4ladi.
Romandagi Jannat kampir obrazi alohida o ‘rin tutadi. Bu 
obraz adibning mum toz adabiyotim iz va xalq og‘zaki ijodi 
an ’analaridan ustalik bilan foydalanganini namoyish etadi. 
Jan n a tn in g q iliqlari va x a tti-h a ra k a tla rin i k o ‘rgan kishi 
bexosdan Alisher Navoiyning «Farhod va Shirin» dostonidagi 
m a k k o r k am p irn i eslaydi. C h un ki J a n n a t k am p ir ham
yosumanlik qilib, Kumushga o ‘zini xolis xizmat qiluvchi bir 
ayol sifatida k o ‘rsatadi va uni aldab, zo ‘r qayg‘uga soladi: