Самиғов н. А. Бино

Таъмирлаш безак қоплама керамик буюмлари

Қоплама безак керамик буюмлар бино ва иншоотларни ички ва ташқи юзаларини безашдан ташқари уларни ташқи омиллардан ҳимоялаш мақсадида ҳам ишлатилади.
Бинолар фасадига қопланадиган буюмлар. Бу мақсадда пардозланган ғишт ва тошлар, йирик ўлчамли плиталар, фасад плиталари ва гилам нусха керамика ишлатилади.
Пардоз ғишт ва тошлар биноларни безашдан ташқари юк кўтариш мақсадида оддий ғишт билан қўшиб терилади. Пардоз ғишт ва тошлар оддийларидан рангининг тозалиги билан фарқланади ва стандарт ўлчамларда ишлаб чиқарилади. Уларнинг ранги тўқ қизилдан оч сариқ ранггача бўлади. Пардоз ғишти ва 24–25х24–25х4–5 см ўлчамдаги ―Осиѐ ғишти‖ одатда
Хоразм, Тошкент, Шаҳрисабз, Бишкек (Қирғизистон) таъмирлаш устахоналарида ишлаб чиқарилади. Квадрат ғиштлар қуйма ва пресслаш (Шаҳрисабз ш.) усулларида қолиплаш технологиясига асосланган бўлиб, ноиндустриал ҳисобланади. Синчиклаб ўтказилган таҳлил кўрсатадики, квадрат ғиштларнинг хом ашѐси оддий пишиқ ғиштларнинг хом ашѐсидан фарқ қилмайди. Технологиядаги асосий фарқ гилтупроқни 1–15 кун давомида сувга бўктириб қўйиш ва тузлардан тозалашдир. Тозаланган гилтупроқ суви қочирилгач, оддий усулда қолипланади ѐки ним қуритилиб, ричагли пресс воситасида пресслаб қолипланади. Қолипланган квадрат ғишт аввал қуритилади, сўнгра 1000 – 1100 ^оС ҳароратда пиширилади. Пишган ғишт сифат назоратидан ўтказилиб сараланади.
Таъкидлаш жоизки, квадрат ғишт ишлаб чиқариш технологиясида қўл меҳнати кўп бўлиб, жараѐнлар механизациялаштирилмаган. Аслида, гилтупроқни махсус глина қоргичларда эзғилаб тузларни ювиш ва 5 – 6 кун (Бишкек устахонаси) тиндириб қўйиш мақсадлидир. Афсуски, Республикамизнинг бошқа вилоятларида кенг миқѐсда ―Осиѐ ғишти‖ ишлаб чиқарилмаяпти. Таъмирлаш ишларида улар ўрнига оддий ғиштларни ишлатиш ѐдгорликнинг маънавий қийматига салбий таъсир этади (2-илова).
Фактурали ғишт ва тошлар юзасини ангоблаш, глазурлаш, рангли минералларни сепиш усулида олинади. Ғишт ва тошларни пиширишдан аввал махсус металл мосламалар воситасида тирнаб релефли юза ҳосил қилиш мумкин. Пардоз ғишт ва тошлар таъмирланаѐтган бино фасадларининг ташқи қаторларига, вестибюллар, йўлаклар ва бошқа хоналарнинг ички деворларига териш учун ишлатилади. Биноларни бундай усулда пардозлаш меҳнат сарфини камайтиради ва иқтисодий томондан тежамли бўлади.