Samarqand davlat tibbiyot instituti

11.4. Trombositlar 
konsentratini 
profilaktik 
maqsadda 
quyish. 
Spontan 
qon 
ketish 
belgilari 
bo’lmaganda 
chuqur 
trombositopeniyada (20-30x10
9
/l) trombositlar konsentratini quyishda 
transfuziolog bo‘lishi mumkin bo‘lgan gemorragik asoratlar xavfini 
kasallarning alloimmunizatsiyasi xavfi bilan doimo solishtirishi lozim, 
ayniqsa ko‘p donorlarning trombositlar konsentratlari ishlatilgan paytda. 
Shuningdek, trombositlar konsentratini profilaktik quyish agranulositoz 
va TITQIS sindromi asosida sepsis bor bemorlarga nisbatan ko‘rsatilgan. 
Trombositlar konsentratini quyish o’tkir leykoz bilan kasallangan 
bemorlarga nisbatan gemorragiyalarni profilaktikasi uchun ko’rsatilgan. 
Bemor uchun tanlangan donorning HLA- tizimining tiplari bo‘yicha 
tanlashlar olib boriladi, shunga asosan HLA antigenlarining 1-sinfi aynan 
trombositlarga taalluqli, ko‘p hollarda takrorlanuchi trombositlar 
konsentrati quyishlarda sensibilizatsiya va refrakterlik holatlari 
kuzatiladi. 
Trombositlar konsentratini profilaktik quyishga ko’rsatma berish 
ko'proq e’tiborli bo’lishni talab qiladi, bu esa minimal qon ketishda donor 

---

O’quv qo’llanma 
180 
trombositlarini 
transfliziyaning 
o‘rnini 
bosuvchi 
terapevtik 
ko’rsatmasidan muhimdir. 
11.5. Trombositlar konsentratini quyish shartlari. 
Trombositlar donori qon topshirishdan oldin, plazma, eritrosit va 
yaxlit qon donorlari kabi normativ hujjatlar asosida belgilangan 
tekshiruvlardan o’tishi lozim. Bundan tashqari, trombositlar donori 
aspirin va boshqa salitsilat kislota preparatlarini 3 kun davomida qabul 
qilmasligi kerak, chunki aspirin trombositlar agregatsiyasini pasaytiradi. 
Trombositlar konsentratini quyishda ABO tizimi bo’yicha antigeni 
va rezus mansubligi «Donor-retsipiyent» juftligida to‘g‘ri kelishi kerak. 
ABO tizimi bo’yicha mos kelmasligi trombositlar faolligining 
pasayishiga sabab bo’ladi. Kundalik amaliyotda esa trombositlar 
konsentratiga muhtoj bemorlarning ko‘pligi va donorlar sonining 
cheklanganligi ko‘pincha universal donor hisoblangan (I) qon guruhli 
donor trombositlar konsentratini quyishga sabab bo’ladi. 
Donor qonidan tayyorlangan trombositlar konsentratini quyishdan 
oldin davolovchi shifokor gemokonteyner markirovkasini tekshirishi, 
bemor va donor qoni mosligi va gemokonteyner germetikligiga ishonch 
hosil qilishi lozim. Bundan tashqari, donor qonidan tayyorlangan 
trombositlar konsentratini quyishda rezus mansublik ham muhim 
ahamiyatga ega. 
Bir necha bor (6-8 marta) donor qonidan tayyorlangan trombositlar 
konsentratini quyish natijasida ayrim bemorlarda refraktorlik holati 
(trombositlar sonini va gemostatik faolligining kamayishi) rivojlanishi 
mumkin. Bu holat alloimunizatsiya bilan bog’liq bo’lib, bemorda donor 
trombositlariga nisbatan yuqori sezuvchanlik (sensibilizatsiya) paydo 
bo’lishi va anti-HLA antitanachalar rivojlanishi natijasida sodir bo’ladi. 
Bunday holatlarda trombositlar konsentratini quyish jarayonida harorat 
ko‘tarilishi, transfuziyadan so‘ng trombositlar sonining ko‘paymasligi va 
gemostatik faollikning yuzaga chiqmasligi bilan davom etadi; 
Shu sababdan ham trombositlar konsentratini quyishdan oldin 
leykositlarni kamaytirish maqsadida uni “yengil” sentrifugalash yoki 
maxsus filtrlar orqali undagi leykositlar miqdorini kamaytirish tavsiya 
etiladi. 
Trombositlar konsentrati o‘zak hujayralar tutgan hollarda 
transplantant va bemor o‘rtasida immun reaksiya paydo bo‘lmasligi 
uchun bemorga immunodepressantlar yuboriladi, agarda suyak iligi 

---

K.M. Abdiyev, U.D. Dadajanov, A.G. Madasheva
181 
transplantatsiyasida trombositlar konsentrati quyiladigan bo’lsa, u 1500 
rad dozada nurlantiriladi. 
Xulosa qilib aytganda, trombositar konsentrati transfuziyasida ABO 
tizimi va rezus mansublik bo’yicha mosligiga e’tibor berish, immun 
reaksiyalar oldini olish uchun konsentratdagi leykositlar miqdorini 
kamaytirish zarur.