Samarqand davlat tibbiyot instituti

10.4. Yangi muzlatilgan plazmani quyishdagi reaksiyalar
Yangi muzlatilgan plazmalarni quyishda ancha jiddiy xavf virusli va 
bakterial infeksiyalarni yuqtirish ehtimoli hisoblanadi. Aynan shuning 
uchun yangi muzlatilgan plazmaning virusli inaktivatsiyasi usullariga 

---

O’quv qo’llanma 
174 
katta etibor qaratilmoqda (plazmani 3-6 oy davomida karantinlash, 
detergent bilan qayta ishlash va b). 
Bundan tashqari donor va retsipiyent plazmasida antitanachalar 
mavjudligi bilan bog‘liq immunologik reaksiyalar ehtimoli yuqori. 
Ulardan eng og‘irlari klinik jihatdan titrash, gipotoniya, bronxospazm, 
to’sh orti sohasida og‘riqlari bilan namoyon bo‘luvchi – anafilaktik shok 
hisoblanadi. Qoidada bu reaksiya retsipiyentda IgA yetishmovchiligi 
bilan asoslanadi. Bunday holatlarda plazmani quyishni to‘xtatish talab 
etiladi, adrenalin va prednizalon yuboriladi. Hayotiy zaruratlarda 
davolashni yangi muzlatilgan plazmani quyish yordamida antigistamin va 
kortikosteroid preparatlarni infuziya boshlanishidan 1 soat oldin va ularni 
quyish paytida takroriy kiritish buyurilishi mumkin. 
10.5. Kriopretsipitatni qo‘yish. 
So‘nggi paytlarda dori vositasi hisoblangan donor qonidan 
olinadigan kriopretsipitat nafaqat Willebrand kasalligi, gemofiliya A 
bemorlarni davolash uchun transfuzion vosita sifatida, balki VIII 
faktorning tozalangan konsentratlarini olish maqsadida keyinchalik 
fraksiyalanuvchi dastlabki xom-ashyo sifatida qaralmoqda. 
Gemostaz uchun VIII faktor miqdorini operatsiya paytida 50 % 
gacha va operatsiyadan oldin va keyingi davrda 30 % gacha ushlab turish 
zarur. VIII faktorning bitta birligi 1 ml yangi muzlatilgan plazmaga mos 
keladi. Qonning bir dozasidan olingan kriopretsipitat kamida 100 TB VIII 
faktorni o‘z ichiga olishi kerak. 
Kriopretsipitatni qo‘yishda ehtiyoj hisobi quyidagi tartibda amalga 
oshiriladi: 
Tana vazni (kg) x70 ml/kg=qon hajmi (ml) 
Qon hajmi (ml) x (1,0 - gematokrit) =plazma hajmi (ml) 
Plazma hajmi (ml) x (VIII faktorning quyish uchun zarur miqdori) 
(TB) VIII faktorning zarur miqdori (TB): 100 TB = bir martalik 
transfuziya uchun kerak bo‘lgan kriopretsipitat dozasining miqdori. 
Retsipiyent sirkulyasiyasida quyilgan VIII faktorning yarim yashash 
davri 8-12 soat, shuning uchun, qoidada davolash darajasini quvvatlash 
uchun kriopretsitatni qayta quyish zarur. 
Umuman quyiladigan kriopretsipitatning miqdori A gemofiliyani 
og‘irligiga va qon ketishining ifodalanishiga bog‘liq. Gemofiliyada VIII 
faktorning miqdori1% dan kam bo’lganda og’ir, 6-30 % miqdorda engil 
sifatida baholanadi. 

---

K.M. Abdiyev, U.D. Dadajanov, A.G. Madasheva
175 
Kriopretsipitat quyishning terapevtik samarasi faktorning tomir ichi 
va tomirdan tashqari sathda tarqalish darajasiga bog‘liq. Kriopretsipitat 
tarkibida quyilgan VIII faktorning o‘rtacha chorak qismi terapiya 
jarayonida tomirdan tashqari sathga o‘tadi. 
Kriopretsipitat quyishlar bilan davolash davomiyligi qon ketishining 
og‘irligi va joylashishi, bemorning klinik javobiga bog‘liq. Katta xirurgik 
operatsiyalarda yoki tishlar ekstraksiyalarida VIII faktor miqdorini 10-14 
kun davomida 30 % dan kam bo‘lmagan holda ushlash kerak. Agar u 
norma chegarasida (30-40) bo‘lsa, unda VIII faktor odatda 10 % dan 
yuqori bo‘ladi. Kriopretsipitatni belgilashga yana bitta ko‘rsatma – bu 
gipofibrinogenemiya bo‘lib, u juda kam hollarda alohida, ko‘pincha o‘tkir 
TITQIS belgisi bo‘lib kuzatiladi. Kriopretsipitatning bitta dozasi o‘rtacha 
250 mg fibrinogenni o‘z ichiga oladi. Shunga qarmasdan 
kriopretsipitatning katta dozalari trombotik asoratlar va eritrotsitlarning 
yuqori sedimentatsiyasini o‘z ichiga oladigan giperfibrinogenemiyani 
chaqirishi mumkin. Katta dozalarni quyishda bir vaqtning o‘zida (10 va 
undan ortiq) kriopretsipitat ABO tizimi bilan mos bo‘lishi kerak. Har bir 
dozaning hajmi katta emas: birdaniga katta dozalarni quyish volemik 
buzilishlarga olib keladi, buni kattalarga qaraganda kam qon hajmiga ega 
bo‘lgan bolalarda hisobga olish kerak. Kriopretsipitatni quyishda 
anafilaksiya, plazma oqsillariga allergik reaksiyalar, volemik zo‘riqishlar 
kuzatilishi mumkin. Transfuziolog doim ularning rivojlanish xavfini 
yodda tutishi va ular paydo bo‘lganda mos terapiyani o‘tkazishi kerak 
(quyishlarni to‘xtatish, prednizolon, antigistamin vositalar, adrenalin 
belgilashi kerak).