zavotchiligida foydalaniladigan perlit granulalarining kattaligi 2-5
mm bo„lib, kirishi mumkin bo„lgan suv, granulalarni notekis yuza-
lari orasida va ularni ichida saqlanadi.
Perlit bir oz kation alama-
shinuvli xususiyatga ega, bu uni inertli qiladi. Unda pH 7-7,5 yaqin
bo„lib, oziq eritmani ph ga ta‟sir etmaydi. Perlit granulalari yetarli
pishiq, shuning uchun uni fizik xususiyatlariga qandaydir sezilarli
o„zgartirishlar kiritmay substratdan takroran bir necha bor foydala-
nish mumkin. U bug„ haroratiga chidami, shu bois uni zarur bo„lgan-
da sterizatsiya qilish mumkin.
Perlit har biriga uchta o„simlik to„g„ri keladigan, uzunligi – 90-
100 sm 20-30 litrli qoplarni to„ldirish uchun foydalaniladi.
Har bir
konteyner asosida kichik tindirgich bo„lishi kerak, undan oziq erit-
mani chiqarib tashlash mumkin.
Ildiz joylashgan muhitni isitish qoplarda yoki ularni tagida yoki
suv oqa-digan tarnov, trubadar tagida joylashtirilgan tizimlar yorda-
mida amalga oshiriladi. Ikki holatda ham isitish konturi (shakli)
tizimni issiqxona polidan (eridan) ajaratib turish uchun o„rnatilgan
polistirolli plitalardan bo„lishi kerak. Perlitli tizimlarni sug„orish
odatda har bir qop yoppasiga tomchilagichlarni joylashtirish yo„li
bilan amalga oshiriladi.
Perlitga o„tkaziladigan ko„chatni, mineral paxtali kubiklarda yoki
perlitli kassetalarda yetishtiradilar. Ko„chatni o„tkazish nihotada pux-
talik bilan olib borilishi zarur, bu perlitni
kuchli kapilyalik kuchiga
bog„liq bo„lib, u mineral paxtadan oziq eritmani tortib olishi mumkin,
ko„chatni ekishdan oldin perlitni namlash esa yetarli emas. O„simliklar
to„la ildiz olib ketgungacha kubiklarni doimo nam holda ushlab turish
uchun o„simliklarga tez-tez, kam hajmda eritmani berib turish zarur.
Perlit uchun substratlarning texnologik modellari, boshqa
granullangan materiallar bilan birga,
mineral paxta va boshqa
plitalarda foydalaniladigan-larga nisbatan katta farq qiladi. Eritmani
kundalik elektr o„tkazuvchanligi va pH holatini monitoring qilish
uchun rezurvar drenajidan eritmani tanlab olish yetarli hisoblanadi.
Buning uchun rezurvardagi tizimni ostki qismiga diametr 2-3 sm li
bir necha turbalar o„rnatiladi va har bir testirlanadigan ob‟ektni
tubidan kam hajmli eritma olish uchun shpritsdan foydalaniladi.
Haqiqatda ahamiyatli ma‟lumotlarni ta‟minlash uchun, kamida 12-
15 sinov nuqtalarini begilash zurur. Perlitda eritmani elektr o„tka-
zuvchanligi odatda 1,0 mSm/sm yaqinroq.
Seolit
– bu suvli alyumosilikatlar guruhiga kiruvchi ishqorli va
ishqor tuproqli elementlardan iborat tabiiy tog„ minerali. Maydalan-
gan seolit tuflari (g„ovak toshlar) yaxshi g„ovaklilik, ionalmashuvlik
va adsorbsionlik, havo va suvni o„tkazuvchanlik qobiliyatlariga ega
bo„lib, tarkibida kaliy, magniy va kalsiy miqdori yuqori.
Ularni
tarkibida azot va fosfor yo„q. Kationlarni yutish (1-5 mg-ekv/g)
hajmiy sig„imi yuqoriligi tufayli siolitlar katta miqdorda solingan
o„g„itlar bilan birga o„simliklar uchun mumkin bo„lgan kaliy va
ammoniy ionlarini saqlab turishi mumkin.
Agronomiya nuqtai nazaridan olganda, siolitli substratlar: bir
necha hosil olishda o„simliklarni normal oziqlanishini ta‟minlaydi-
gan oziqali mineral elementlarni katta
potensialiga ega ekanligi;
o„simliklarni kuchli ildiz tizimni va yer ustki qismini shakllanishini
ta‟minlaydigan yaxshi fizik xususiyatlarga, katta havo sig„imiga ega
bo„lishligi o„simliklarni tez rivojlanishiga va ancha erta hosilga ki-
rishiga imkon beradi; foydalanish muddatini uzunligi; begona o„tlar-
ni yo„qligi; toza va yaxshi estetik ko„rinishi bilan farqlanadi.
Siolitlarda yetishtirilganda o„simlik mahsulotlari yaxshi ta‟m
sifatlari bilan ajralib turadi. Laboratoriya tadqiqotlari shuni ko„r-
satdiki, ularni kimyoviy tarkibi halqaro standartlarga javob beradi va
unda nitratlar va nitritlar topilmagan.
Siolitlar sof holda yoki ayrim qo„shimchalar (perlit, kokos)
qo„shilib foydalaniladi. Siolitli substratlar bilan ishlashda eritmada
kremniyni mavjudligi va uni o„simliklarga tushishiga e‟tibor berish
kerak. Mayda fraksiyali (0-2 mm)
siolitlarni mavjudligidan
chetlashish kerak. Siolitdan foydalanish jarayonida uni ulushi ortib
boradi. Na, Cl, bikarbonatlarni miqdori oshib ketganda substratni
foydalanish oldidan suv bilan yuvish zarur.
Siolitdan gidroponikali substrat sifatida foydalanishda unga
qo„yiladigan agrofizik va agrokimyoviy talablar quyidagilar:
klinoptilolitni vaznli ulushi 60% dan kam va chiqindilar (loyli) 10%
ortiroq bo„lmasligi;
suv va mexnik pishiq, zarralarni diametri – 3-8
mm; solish zichligi – 0,80-1,10 g/sm
3
; kattiq fazasi – 2,30-2,40
g/sm
3
; umumiy g„ovaklar – 57-60%; suvni saqlab turish qobil-iyati
(NV) – 25-35%; havo sig„imi – 25-36%; kattiq, suyuq va gazli faza-
lar nisbati – 40:28:32; pH kattaligi – neytralga yaqin; yutish qobi-
liyati – 1,0-1,5 mekv/g; suvni so„rib olish nisbiy elektr o„tkazuv-
chanligi (EP)
2 mSM/sm dan oshmasligi kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: 
