S yunusov, Z. Abdiyev

43-rasm.
Aeroponika usulning kichik hajmli
sxemasi va pomidor o‘stirish. 
Bu usul o„simliklarni tuproqsiz o„stirishning, suvli ekinga nisbatan 
eng qulay modifikatsiyasi hisoblanadi. Aeroponika substratlarni olib 
kelish, tayyorlash va turli xildagi ishlov berishlardan ozod etib, 
o„simliklarni qo„ng„ir nematoda bilan zararlanishini mustasno qiladi. 
Elektr energiyasi bilan ta‟minlashning buzilishi uslubni chuqur 
o„rganilmaganligi va zavodda ishlab chiqarilgan namunaviy jihozl-
arning yo„qligi, aeroponika uslubining kamchiliklari hisoblanadi. 
Xemokultura
yoki 
o„simliklarni organik substratlarda 
yetishtirish tuproq aralashmasida o„stiriladigan ekinga yaqin usul. U 
organik moddalarga boy mintaqalarda qo„llaniladi. Xemokulturada 
30% li torfning yuqori qatlami, sfangali mox, daraxt po„sti, qipiq, 
qirindi, sholi to„poni, paxta sanoati chiqindilari, zig„ir po„stlaridan 
foydalaniladi. Bu substratlarni xizmat qilish muddati 1-2 yil bo„lib, 
ularni ayrimlari oldindan ishlov berishni va muhit reaksiyasini 
sozlab turishni talab qiladi. Mineral oziqlantirish asosan oziq 
moddalarni ustidan sug„orib berish usuli bilan amalga oshiiriladi. 
Xemokulturani o„simliklarni boshqa usullarda o„stirishga nis-
batan afzalligi uni hamma turdagi himoyalangan yerlarda qo„llash 
mumkinligi, maxsus uskunalarining bo„lmasligi, xizmat muddati tu-
gagan substratlarni organik o„g„it sifatida foydalanishdan iboratdir. 
So„nggi yillarda uzoq muddat foydalaniladigan kokos substratida 
o„simliklarni o„stirish keng tarqalmoqda. 
Ionitoponika
– bu yetishtirishning yangi usuli bo„lib, agregato-
ponikaga yaqindir. Ionitoponika usulida yetishtirilganda substrat ikki 
polimer smoladan: kationit KU-27 va anionit EDE-10P dan iborat 
bo„lib, suvda erimaydigan, mustahkam va kimyoviy chidamli, 

---

diametri 0,3-1,5 mm sariq granuldir. Kationit KU-2 o„zining gidrok-
sid anionlarini mineral tuzlarning anionlariga almashtiradigan, 
kuchli nordon reaksiyalidir. Anionit EDE o„zining OH

ionini SO
4
, 
NO
3
, H
2
PO
4
va boshqalar anioniga almashtiradi. 
Ionitoponikani agregatoponikadan farqi oziqa moddalarini 
sun‟iy tuproq vazifasini bajaruvchi, substratlar tarkibiga kirishi va 
faqat toza suv bilan sug„orishni talab qilishidir. Ionitoponika O„zbe-
kistonda qo„llanilmaydi, MDH ayrim mamlakatlarida laboratoriya 
sharoitida foydalaniladi. 
Gidroponikani har qanday usulida oziqa eritmani qo„llash asos 
hisoblanadi. Tarkibi va oziq ionlarining nisbati har xil bo„lgan oziqa 
eritmalarining yuzdan ortiq retseptlari ma‟lum. Olti ionlar (N, P
2
O
5
, 
SO
4
, K, Ca va Mg) yig„indisi katta doirada 3 dan 178 mg/ekv gacha 
o„zgaradi. 
Issiqxonalarda yetishtirilayotgan ekinlardan yuqori hosil olish 
uchun eritmada oziqa elementlari nisbati va konsentratsiyasi optimal 
bo„lishi zarur. Oziqali eritma tarkibida o„simlik uchun zarur bo„la-
digan barcha makro va mikroelementlar bo„lishi kerak. Uni tuzishda 
o„stiriladigan ekin, yorug„lik va harorat, yil fasli, o„simlikni rivoj-
lanish bosqichi va boshqa ekologik sharoitlardan kelib chiqqan holda 
mineral oziqaning ayrim elementlari nisbati optimal bo„lishi hisobga 
olinishi kerak. Ko„pchilik sabzavot ekinlari uchun oziqa eritmasi 
konsentratsiyasi 1,2-2,2 g/l, yoki 0,12-0,22%, nordonligi yoki pH – 
5,6-6,9 bo„lishi maqbuldir. V.A. CHesnokov va E.N. Bazirinalarning 
eng ko„p tarqalgan oziqa eritmasi tarkibida oziqa elementlar miqdori 
(1000 l da 1 g hisobida): kaliyli selitra – 500, superfosfat – 500, 
magniy sulfat – 300, ammiakli selitra – 200, temir xlori – 6, bor kis-
lotasi – 0,72, marganets sulfat – 0,45, mis sulfat va rux sulfat – 0,02 
g bo„ladi.