S yunusov, Z. Abdiyev

25-jadval
Tuproqqa solish uchun tavsiya etiladigan
oziqali elementlarni miqdori
Element 
tarkibi, 
mg/kg 
O„simliklarni 
oziq element-lari 
bilan 
ta‟minlanganlik 
darajasi 
Solish me‟yorlari, g/m
2
Bodring 
Pomidor 
asosiy 
o„g„itlashda 
bir oy 
davomida 
qo„shimch
a oziqlan-
tirishda 
asosiy 
o„g„it-
lashda 
bir oy 
davomida 
qo„shimcha 
oziqlan-
tirishda 
Azot 
100 gacha 
Past 
30-20 
25,2-16,2 
35-25 
32-25 
100-200 
Me‟yordan past 
20-10 
10,8-8,4 
25-15 
16-19 
200-300 
Qoniqarli 
10-5 
84-0 
15-5 
19-13 
300-400 
Me‟yordan 
baland 
5-0 
0 
5-0 
13-60 
400 dan 
yuqori 
Ortiqcha 
0 
0 
0 
60-0 
Fosfor 
30 gacha 
Past 
50-35 
50-45 
50-35 
60-45 
30-60 
Me‟yordan past 
35-20 
45-23 
35-20 
45-23 
60-90 
Qoniqarli 
20-5 
23-0 
20-5 
23-0 
90-120 
Me‟yordan 
baland 
5-0 
23-0 
5-0 
0 
120 dan 
yuqori 
Ortiqcha 
0 
0 
0 
0 
Kaliy 
240 gacha 
Past 
60-40 
35-26 
100-70 
100-78 
250-500 
Me‟yordan past 
40-20 
26-13 
70-40 
78-57 
500-750 
Qoniqarli 
20-0 
13-0 
40-10 
57-37 
750-1000 
Me‟yordan 
baland 
0 
0 
10-0 
37-18 
1000 dan 
yuqori 
Ortiqcha 
0 
0 
0 
18-0 

---

Topshiriqni bajarish tartibi.
Mazkur amaliy mashg„ulot top-
shirig„ini bajarishda toifali jadval asosida mineral o„g„itlarning 
sabzavot ko„chatlariga ta‟siri bo„yicha toifalarga ajrating.
Material va jihozlar:
1. Kalkulyator va chizg„ichlar; 2. Himo-
yalangan yer sabzavotchiligi va agrokimyo ma‟lumotli adabiyotlari; 
3. Plakatlar. 
Uyga vazifa:Toifali jadvalni tuzing. 
O„g„itlar 
Toifa va xususiyatlari 
Azotli 
Fosforli 
Kaliyli
 
4.4. Sabzavot ko„chatlari va ekinlarini gidropon
uslubda yetishtirishda oziqlantirish 
 
Gidroponika tarixi va turlari.
Gidropon uslubda yetish-
tirishda ildiz joylashgan muhit sifatida tuproq o„rnida ishlatiladigan 
turli xildagi materiallar xizmat qiladi, o„simliklarni oziqlantirish 
mineral tuzlarning suvdagi eritmasi yordamida amalga oshiriladi. 
Gidroponika tushunchasi grekcha 
hydor
– suv, nam va 
ponos
– 
mehnat, ish so„zlaridan kelib chiqqan. O„simliklarni gidroponikaga 
qarama-qarshi holda tuproqda yoki erda o„stirishni endi geoponika 
(geo – er grekcha so„zdan olingan) deb atalmoqda. 
O„simliklarni tuproqsiz, sun‟iy sozlanadigan sharoitda o„stirish, 
oddiy issiqxona tuprog„ida o„sitirishga nisbatan afzalligi bor. Bunda 
issiqxona maydoni oqilona foydalaniladi, ildizdan oziqlanishi 
sharoiti yaxshilanadi, qulay suv-havo tartiboti sharoti yaratiladi. Bu 
uslub himoyalangan yerlarda ishlab chiqarish jarayonlarini mexani-
zatsiyalash va avtomatlashtirishga katta imkonyatlar ochadi. 
O„simliklarni tuproqsiz muhitda o„stirish qishloq xo„jaligi 
ishlab chiqarishida o„simliklar oziqlanishini o„rganish natijasida yu-
zaga kelib va u XVII-XIX asrning mashhur fiziolog olimlari nomlari 
bilan bog„liqdir. K.A.Timiryazev o„simliklarni tuproqsiz sharoitda 
o„stirishni ommalashtirish maqsadida 1896 yil Nijegorod yarmar-
kasida ko„rgazma tashkil etgan. 

---

Gidroponika atamasini Kaliforniya universiteti professori 
U.Gerike kiritgan, sanoatlashgan gidroponika rivojlanishi uni nomi 
bilan bog„liqdir. U 1929 yilda suv o„simligi uslubini qo„lladi. U 1 m
2
dan yil mobaynida 60 kg pomidor olishga muvaffaq bo„lgan. Bu 
AQSH, Buyuk Britaniya, Germaniya, Fransiya, Italiya va xususan 
Yaponiyada takomillashtirishga asos bo„lib xizmat qildi va 1946 yil 
Tokio yaqinida eng katta maydoni 22 gektar bo„lgan gidroponikum 
qurilgan edi. MDH mamlakatlarida amalda gidroponikani qo„llashga 
V.A.Chesnokov va E.N.Bazirinalarning 1935-1940 yillarda Sankt-
Peterburg universitetida o„tkazgan ishlari yordam berdi. Ular rasmiy 
o„g„itlar va texnik tuzlar asosida oziqa eritma-sini ishlab chiqdilar, u 
hozirgi davrgacha sanoatlashgan gidropon qurilmalarida qo„llanil-
moqda. 1950-1960 yillar mobaynida ko„pchilik ilmiy-tadqiqot 
institutlari gidroponika usulini takomillashtirish bo„yicha izlanishlar 
o„tkazdilar. 
Birinchi marta gidroponika uslubini MDH sanoat miqyosida 
qo„llash 1959 yilda “Teplichniy” (Moskva shahri) sovxozining qish-
ki angar issiqxonasida amalga oshirilgan. 1970-1980 yillar MDH 
mamlakatlarida 120 ga issiqxonalarda gidroponika uslubi qo„lla-
nilgan. O„zbekistonda 70-80 yillarda Toshkent issiqxona kombina-
tida 4 ga gidropon issiqxonadan foydalanilgan.