С. У. Меҳмонов, Д. Й. Убайдуллаев бюджет ташкилотларида бухгалтерия ҳисоби

Такрорлаш учун саволлар

1. 
   Бюджет маблағлари бўйича жорий йилга молиявий натижалар ҳисобини шакллантириш тартибини айтиб беринг?
   
2. 
   Бюджет маблағлари бўйича ҳақиқий ҳаражатларни бухгалтерия ёзувларида акс эттириш тартибини айтиб беринг?
   
3. 
   Бюджет маблағлари бўйича касса ҳаражатларни бухгалтерия ёзувларида акс эттириш тартибини айтиб беринг?
   
4. 
   Бюджет маблағлари бўйича касса ва ҳақиқий ҳаражатларнинг аналитик ҳисоби қандай юритилади?
   

5.4 Тўловларни маҳсус турларига доир ҳисоблашувлар бўйича жорий йилга молиявий натижалар ҳисоби

Бюджет ташкилотининг тўловларни маҳсус турларига доир ҳисоблашувлар бўйича жорий йилга молиявий натижаси бу ташкилотнинг мазкур маблағлар бўйича молия йили мобайнида, яъни ҳисобот йилининг 1- январидан 31 декабрига қадар бўлган давр мобайнида ҳисобланган ота- оналарнинг маблағлари ва ушбу вақт мобайнида амалга оширилган хақиқий харажатларини солиштириш натижасида олинган кўрсаткичдир. тўловларни маҳсус турларига доир ҳисоблашувлар бўйича жорий йилга молиявий натижа

24 “Тўловларнинг махсус турларига доир ҳисоб-китоблар бўйича жорий йилга молиявий натижалар” счётида ҳисобга олинади.
24 “Тўловларнинг махсус турларига доир ҳисоб-китоблар бўйича жорий йилга молиявий натижалар” счёти счёти ҳисобда қуйидаги субсчётларга бўлинади:

240. 
     “Тўловларнинг махсус турларига доир ҳисоб-китоблар бўйича жорий йилга молиявий натижалар”;
     
241. 
     “Тўловларнинг махсус турларига доир ҳисоб-китоблар бўйича маблағлар ҳисобига амалга оширилган хақиқий харажатлар”;
     
242. 
     “Таълим муассасаларида ҳисобланган ота-оналарнинг маблағлари”.
     

241 “Тўловларнинг махсус турларига доир ҳисоб-китоблар бўйича маблағлар ҳисобига амалга оширилган хақиқий харажатлар” субсчётида ташкилотлар томонидан болаларни мактабгача таълим муассасалари ва бошқа муассасаларда сақлаганлиги (ўқитганлиги) учун уларнинг ота-оналари билан ҳисоб-китоблардан тушадиган маблағлар ҳисобидан амалга оширилган хақиқий харажатлар ҳисобга олинади.
Ушбу маблағлар бўйича амалга оширилган хақиқий харажатлар йил давомида 241 “Тўловларнинг махсус турларига доир ҳисоб-китоблар бўйича маблағлар ҳисобига амалга оширилган хақиқий харажатлар” субсчётнинг дебетида акс эттирилиб борилади, бунда, ҳисоб-китоблар ва бошқаларни ҳисобга олувчи тегишли субсчётлар кредитланади.
Йил охирида 241 “Тўловларнинг махсус турларига доир ҳисоб-китоблар бўйича маблағлар ҳисобига амалга оширилган хақиқий харажатлар” субсчёт
дебетида акс эттирилган барча хақиқий харажатлар 240 “Тўловларнинг махсус турларига доир ҳисоб-китоблар бўйича жорий йилга молиявий натижалар” субсчётнинг дебетига ёзиб ҳисобдан ўчириш йўли билан ёпилади. Йил охирида 241 “Тўловларнинг махсус турларига доир ҳисоб- китоблар бўйича маблағлар ҳисобига амалга оширилган хақиқий харажатлар” субсчётда қолдиқ қолмайди.
Тўловларнинг махсус турларига доир ҳисоб-китоблар бўйича маблағлар ҳисобига амалга оширилган хақиқий харажатлар бухгалтерия ўтказмаларида қуйидагича расмийлаштирилади

№	Муомалалар мазмуни	Дт	Кт	Асос бўлувчи хужжат
1	Мактабгача таълим муассасаларида ходимларга иш ҳақи ҳисобланганда	241	173	421-сон шаклдаги фойдаланилган иш вақти ҳисоби ва иш хақи ҳисоблаш табели
2	Мактабгача таълим муассасаларида ота- оналардан тушган маблағлар ҳисобига сотиб олинган материаллар сарфланганда	241	06 – счётнинг тегишли субсчётла ри	Юк ҳати (талабнома), далолатнома- лар
3	Мактабгача таълим муассасаларида ота- оналардан тушган маблағлар ҳисобига амалга оширилган ҳақиқий ҳаражатлар ҳисобдан чиқарилганда	240	241	Бухгалтерия маълумотнома- си

Харажатларнинг аналитик ҳисоби ҳар бир харажат тури ва моддалари бўйича алоҳида ҳолда юритилади.

242 “Таълим муассасаларида ҳисобланган ота-оналарнинг маблағлари” субсчётида ота-оналардан болаларни таълим муассасаларида сақланганлик учун ҳисобланган маблағлар ҳисоби юритилади.
Йил мобайнида ҳисобланган бадал суммаларига 242 “Таълим муассасаларида ҳисобланган ота-оналарнинг маблағлари” субсчёт кредитланади ва 156 “Тўловларнинг махсус турларига доир ҳисоб- китоблар” субсчёт дебетланади.
Йил охирида 242 “Таълим муассасаларида ҳисобланган ота- оналарнинг маблағлари” субсчёт бўйича барча ҳисобланган маблағлар
240 “Тўловларнинг махсус турларига доир ҳисоб-китоблар бўйича жорий йилга молиявий натижалар” субсчёт дебетига ҳисобдан чиқариш йўли билан ёпилади. 242 “Таълим муассасаларида ҳисобланган ота- оналарнинг маблағлари” субсчёт бўйича йил охирида қолдиқ қолмайди.
Таълим муассасаларида ҳисобланган ота-оналарнинг маблағлари тушуми бухгалтерия ўтказмаларида қуйидагича расмийлаштирилади

№	Муомалалар мазмуни	Дт	Кт	Асос бўлувчи хужжат
1	Ота-оналардан болаларни таълим муассасаларида сақланганлик учун ҳисобланган тўловлар	156	242	Юк ҳати
2	Ота-оналардан болаларни таълим муассасаларида сақланганлик учун тушган тўловлар ҳисобдан чиқарилганда	242	240	Бухгалтерия маълумотнома- си

Шартли мисол. Ғазна ижросига ўтилган бюджет ташкилотининг 2011 йил мобайнидаги тўловларнинг махсус турларига доир ҳисоб-китоблар бўйича маблағлар ҳисобидан амалга оширилган барча хақиқий харажатлари 10.0 млн сўмни ташкил қилди. Бу сумма, албатта, 241-субсчётнинг дебетида 2011 йилнинг охиригача йиғилиб боради.
Мазкур давр мобайнидаги ҳисобланган ота-оналарнинг маблағлари 14.0 млн.сўмни ташкил қилди. Бу сумма, албатта, 242-субсчётнинг кредитида 2011 йилнинг охиригача йиғилиб боради.
Йилнинг охирида ушбу субсчётлар қуйидагича ёпилади:
а) амалга оширилган хақиқий харажатлар (10.0 млн сўм)ни ёпилиши: Дебет 240-субсчёт 10.0 млн. сўм;
Кредит 241-субсчёт 10.0 млн.сўм.
б) ҳисобланган ота-оналар маблағларини (14.0 млн. сўмни) ёпилиши: Дебет 242-субсчёт 14.0 млн. сўм;
Кредит 240-субсчёт 14.0 млн. сўм.
Мазкур операциялардан кейин 240-субсчётнинг “Бош-журнал китоби”даги кўриниши қуйидагича бўлади:
Д-т 240-субсчёт
К-т

10.0 млн.сўм	14.0 млн.сўм