S. M. Masharipov X. S. Tadjiyeva tibbiy kimyodan amaliy mashg’ulotlar uchun darslik

Koagullanish bo’sag’asini hisoblash formulasi:
C_bo’sag’a = 100٠C ٠V mol/l


Nazorat savollari
1. Koagullanish deb nimaga aytiladi?
2. Koagullanishga olib keluvchi omillarni sanab bering.
3. O’zaro koagullanish deb nimaga aytiladi?
4. Kolloid sistemalarning molekulyar-kinetik xossalarini ta'riflang.
5. Kolloid sistemalarning agregativ va kinetic turg’unligi deb nimaga aytiladi?
6. Kolloid sistemalarning elektrkinetik potensiali va elektrkinetik hodisalar deb nimaga aytiladi?
7. Kolloid sistemalarning optik xossalari nimadan iborat?
8. Kolloid himoya va himoyalash soni deb nimaga aytiladi?
9. Koagullanish bo’sag’asi deb nimaga aytiladi?
10. Shulse-Gardi qoidasini izohlang.

Mashg‘ulot № 16
Mavzu: Kolloid sirt faol moddalar. Yuqorimolekular birikmalar eritmalarining hossalari
Kolloid kimyo dispers sistemalarning fizik-kimyosini oʻrganish bilan birgalikda sirt faolligi, sirt taranglik koeffitsiyenti va ularga ta’sir etuvchi omillar bilan, shu jumladan, sirt faol moddalar, yuqori molekulyar birikmalar kabi moddalarning fizik-kimyosi bilan ham shug‘ullanadi.
Eritmalarning sirt tarangligini kamaytiruvchi moddalar, sirt-faol moddalar deb nomlanadi. Ularning о‘ziga xos xususiyatlaridan biri ularning difilligidir, ya’ni bir vaqtning о‘zida ham qutbli, ham qutbsiz guruhlarni tutishi. О‘zida yettitagacha uglerod atomini tutgan sirt faol moddalar (spirtlar va karbon kislotalar) qutbli erituvchida molekulyar eritma hosil qilib eriydi, uglerod atomlarining soni yettitadan kо‘p bо‘lsa – kichik konsentratsiyalarda molekulyar eritmalar, yuqori konsentratsiyalarda mitsellyar eritmalar hosil qiladi va bunday eritmalar kolloidli SFM eritmalari deb ataladi. Kolloid SFM zollari о‘zini xuddi liofil tabiatli zol kabi tutadi. Bunday о‘xshash xususiyatlarga sovun eritmasi, yuqori molekulyar karbon kislotalar, tannid, pektin, umuman olganda oqsil va yog‘lar qatoriga kiradigan moddalar ham kiradi.
SFM kichik konsentratsiyalarda molekulyar eritmalarning xususiyatlariga ega. Yuqori konsentratsiyalarda esa molekulalar agregatlashib, mitsellalarni hosil qiladi. Kolloid sirt faol moddalar kо‘pik hosil qilish, yuvish, solyubilizatsiya xususiyatlariga ega bо‘ladi. Ularda eritma hosil bо‘lishi bilan sirt tarangligi va elektr oʻtkazuvchanligi kamayishi kuzatiladi, qovushqoqligi oshadi va h.k.z. SFM ning yetarli darajada mitsellalar hosil qilinishi kuzatila boshlaydigan eng kichik konsentratsiyasi mitsella hosil bо‘lishining kritik konsentratsiyasi deb nomlanadi -MKK. Bu holatga quyidagi tenglik tо‘g‘ri keladi:
m SFM (SFM)m
Molekulalar suvda agregatlanganda sferik mitsellalar hosil bо‘ladi, ularning molekulalarining uglevodorod zanjiri mitsellaning ichiga yoʻnalsa, qutbli guruhlari esa tashqariga qarab turadi. Organik eritmalarda esa shuni teskarisi:

Suvda