S. M. Masharipov X. S. Tadjiyeva tibbiy kimyodan amaliy mashg’ulotlar uchun darslik

Organik
eritmalarda

SFM larning о‘ziga hos xususiyatlari - bu ularning yuvish, kо‘pik hosil qilish va solyubilizatsiyallash (suvli mitsellyar eritmalarda organik moddalarni erishi) xususiyatlaridir. Yuvish va kо‘pik hosil qilish xususiyatlari xalq hoʻjaligida ahamiyatga ega bо‘lsa, ularning solyubilizatsiyalash xususiyatlari dori preparatlarni ishlab chiqarishda katta ahamiyatga ega.


Sоlyubilizatsiya jarayonining sxemasi

О‘z tarkibida SFM ni saqlaganligi uchun, dori darmon preparatlari tanlab ta’sir etadi. Masalan, aspirin qonni suyultiradi, lekin me’da shirasining kislotaligini oshiradi, shuning uchun u ichak devorlaridan sо‘rilishi maqsadga mufoviqdir. Bu tanlash xususiyatini dori tarkibiga kiruvchi sirt faol moddalar beradi. Ular solibilizatsiyalash xususiyatlarini namoyon etganda mitsellalar о‘zining ichki qismiga organik modda molekulalarini qamrab olib, dori moddani qutbsiz muhitga – ularni erish joyiga yetkazib beradi.

Yuqorimolekulyar birikmalarning eritmalari (YUMB). YUMB eritmalari, shuningdek, biopolimerlar ham kolloid eritmalarning hamma xususiyatlariga ega. YUMB eritmalarning zollarga о‘xshashligi, YUMB va mitsellalarning kattaligi bir xilligida. Polimer eritmalariga, zollarga о‘xshab, zarrachalar diffuziyasining tezligi kichikligi, yarimо‘tkazuvchi membranadan о‘tmasligi xosdir.
Polimerning yaxshi erituvchida erigan suyultirilgan eritmasi kichik molekulyar massaga ega bо‘lib, gomogen molekulyar eritmani hosil qiladi. Polimer makromolekulalarining konsentratsiyasini ortishi uni yoki globulaga oʻralishiga yoki, yoki bir nechta makromolekulalardan agregat hosil bо‘lishiga olib keladi. Bu jarayonning ikkilasi ham yangi faza, ya’ni mitsellalar hosil bо‘lishiga olib keladi. Polimerlar eritmada mitsellalar holatida bо‘ladi, va shuning uchun oddiy zol xususiyatini namoyon qiladi. Bunday zolning agregativ barqarorligi, mitsella hosil bо‘lishida polimerning qutbli va qutbsiz guruhlari makromolekula – muhit chegarasida ma’lum tartibda joylashishidadir. Shuning hisobiga mitsella atrofida solvat qobiq hosil bо‘ladi. Bu jarayon sirt faol moddalardan mitsella hosil bо‘lishiga о‘xshab ketadi. Shunday qilib, YUMB larning eritmalarida makromolekulalar va ular agregatlari mitsellalar о‘rtasida SFM lar eritmasidagidek muvozanat qaror topadi:

m