S. M. Masharipov X. S. Tadjiyeva tibbiy kimyodan amaliy mashg’ulotlar uchun darslik

Biоgеоkimyoviy hudud dеb mа’lum bir biоgеоkimyoviy tаrkibigа egа boʻlgаn biоsfеrа boʻlаgi tushunilаdi. Bundаy prоvinsiyalаrdаgi birоn bir elеmеntning miqdоri оrtiq yoki kаm boʻlsа аynаn shu elеmеntning оrgаnizmdаgi miqdоri shungа yarаshа oʻzgаrаdi.
Biogen elementlar miqdorini atrof muhitda o’zgarishi albatta organism tarkibidagi miqdoriga ta’sir ko’rsatadi va shunga yarasha endemik kasallaklarga olib keladi:
Ftor yetishmovchiligida kariyes, ortiqchaligida – flyuoroz
Yod yetishmovchiligida – bo`qoq kasalligi
Kalsiy yetishmovchiligida ostyeoparoz, kariyes, ortiqchaligida buyrakda toshlar hosil bo`lishi
Stronsiy ortiqchaligida - stronsiyli raxit
Organizmda mineral moddalarning disbalansi bilan bog’liq holatlar mikroelementozalar deb nomlanadi. Bu nom bilan rivojlanishi asosida makro- va mikroelementlar yetishmovchiligi, ularning disbalansi va ularning miqdoriy nisbatlari buzilishi yotadi. Sanoat korxonalarining chiqindi moddalari bilan atmosfera zaxrlanishi inson organizmini ham zaxarlanishiga olib keladi:
Alyuminiy bilan zaharlanganda – alyuminoz
Ko`mir bilan zaharlanganda – antrakoz
Kumush bilan zaharlanish– аrgiriya
Berilliy bilan zaharlanish – berillioz
Kremniy bilan zaharlanish – silikoz.
Alyuminoz simptomlari juda yaqqol korinadi: boshlang`ich bosqichlaridayoq nafas olish og`irlashadi, ko`krakda og`riq paydo bo`ladi, yotal kuchayadi. Bemor umumiy holsizlanish, ishtaxa yoqolish, ba`zida oshqozondagi og`riqqa shikoyat qiladi. Shu bilan birgalikda ko`ngil aynash, qabziyat, butun badanda og`riq, terida dermatit alomatlari kuzatiladi. Ba`zi hollarda o`pka kasalliklari alomatlari ham kuzatilishi mumkin – surunkali bronhit, o`pka enfizemasi, og`ir hollarda nafas olish yetishmovchiligi bo`ladi.
Biogen elementlarning fizik-kimyoviy hossalari va shu jumladan ularning sifat reaksiyalari s-, p- va d- guruhlarga bo’lib o’rganiladi.


Amaliy qism
Tibbiy kimyoga kirish amaliy mashg’uloti kimyoviy laboratoriya va unda ishlatiladigan idishlar bilan tanishishdan boshlanadi.
1. Kimyoviy laboratoriyada ishlatiladigan asosiy idishlar va ularning vazifasi:

Reaksiya o’kazish uchun - tagi yassi kolba

.

Eritmalarnii titrlash uchun - konussimon kolba

Kimyoviy moddalarni saqlash uchun - byukslar

Aniq konsentratsiyada eritma tayorlanish uchun ishlatiladigan o’lchov kolbalari

Kam hajmda reaksiya o’tkazish uchun -probirkalar

Eritma hajmini aniq o’chash uchun - pipetkalar

Eritma hajmini taxminiy o’lchash uchun - o’lchov silindrlar

Eritmalarni bug’latish uchun- Petre likobchalari

Eritmalarni extiyotlab quyish uchun - shisha voronkalar

Eritma va suyuqlik saqlash va quyish uchun - kimyoviy stakanlar

Eritmalarni aralashtirish uchun -shisha tayoqchalar

Sentrifugalash probirkalari

Tomchili reaksiyalarda eritmalarni tomchilatib quyish uchun tomchili pipetkalar

Titrlashda aniq hajm o’lchash uchun - byuretka