Rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti

1. Mis metali konsentrlangan sulfat kislota ishtirokida nitrat tuzi eritmasiga tushirilib qizdirilsa, qo`ng`ir NO₂ gazi ajraladi:
2NO₃^-- + 8H⁺ + 3Cu → 3Cu²⁺ + 2NO ↑ + 4H₂O
2NO+O₂ → 2NO₂ ↑
2. Temir (II) sulfat kristali soat oynasidagi bir tomchi nitrat tuzi eritmasiga kiritilib, aralashmaga bir tomchi konsentrtangan sulfat kislota tomizilsa, kristall atrofida qo`ng`ir rangli halqa hosil bo`ladi:
6Fe²⁺+2NO₃^-+8H⁺ →6Fe³⁺+2NO ↑ + 4H₂O
NO+Fe³⁺+ SO₄^2- → FeNOSO₄
Eritmada J-, Br^-, CrO₄^2-, MnO₄^-, [ Fe(CN )₆]^4-, [Fe(CN)₆]^3-, SCN^-,S₂O₃^2-, SO₃^2-, NO₂^- ionlar bolsa, analizga xalaqit beradi.
3. Alyuminiy yokirux metallari ta'siridan ishqoriy muhitda nitration ammiakkacha qaytariladi:
3NO₃^- + 8Al + 5OH^- + 2H₂O →3NH₃ ↑+ 8A1O₂^-
Reaksiyani bajarishuchun probirkaga 3-5 tomchi kaliy yoki natriy nitrat eritmasidan tomizib, unga 5-10 tomchi NaOH yoki KOH eritmasi qo`shiladi. So`ngra aralashmaga 20-30 mg rux yoki alyuminiy kuknni yoki 1 dona metall parchasi tashlanadi. Reaksiyani qizdirish bilan tezlatish mumkin. Reaksiya natijasida ajralib chiqayotgan ammiakni lakmus yoki fenolftalein bilan ho`llangan filtr qog`oz yordamida bilib olish mumkin. Lakmus ko`karadi, fenolftalein esa qizaradi. Eritmadagi NH<sub>4</sub><sup>+</sup> ioni nitratni topishga xalaqit berganligi uchun analizdan oldin ajratilishi kerak.
Rux bilanqaytarish konsentrlangan ishqor, alyuminiybilan qaytarish suyultirilgan ishqor eritmasi ishtirokida o`tkaziladi. Nitrit, sianid, rodanid, ferrosianid va ferrisianid singari tarkibida azot bo`lgan ionlar analizga xalaqit beradi.