Rivojlangan darslik lotin tayyor doc

Asosiy tushunchalar 
Qonunda “tovar” ta’rifi berilmagan. Biroq ushbu atama doimo “tijorat 
xizmatlari” bilan birga ishlatiladi. 
Qonunda bir-birini o`rnini bosadigan tovarlar to`g`risida xech nima 
deyilmagan. Lekin, tovar bozorlarini mahsulot chegaralarini aniqlash maqsadida 
iqtisodiy tahlil o`tkazilganda bir-birini o`rnini bosish tamoyilidan foydalaniladi. 
Bunda umum qabul qilingan ekonometrik qoidalardan foydalaniladi: qarama-qarshi 
egiluvchanlik, 5-10% test. 
Qonunda ta’rif berilmagan, biroq yo`riqnomalar bozorlarni tovar (mahsulot) va 
jug`rofiy chegaralarini ta’rifini talab qiladi. Relevant bozor tushunchasi – yuridik 
tushuncha emas, lekin iqtisodiy tahlilda undan foydalaniladi (qo`shilib ketishda va 
ustun mavqeini suiiste’mol qilishda). 

---

177
Ustun mavqe
.GFR “Raqobatni cheklashga qarshi” Qonunida ustun mavqega 
berilgan ta’rif ham ustun mavqeni mavjudligiga asos sifatida korxonaning moliyaviy 
hukmronligidan foydalanadi. Ta’rif shuningdek jamoa ustunligini ham hisobga oladi. 
(1) Xo`jalik yurituvchi sub’ekt ma’lum bir tovarni yoki tijorat xizmatini 
yetkazib beruvchi yoki sotib oluvchi sifatida ustun mavqega ega bo`lsa, u 
1. u raqobatchilarga ega emas yoki raqobatlashishga tortilmagan; yoki 
2. raqobatchilarga nisbatan sezilarli bozor pozitsiyasiga ega; ushbu maqsadda 
uning bozor ulushi, moliyaviy hukmronligi, xom-ashyo resurslaridanyoki bozorlardan 
foydalanishi, uni boshqa xo`jalik yurituvchi sub’ektlar bilan aloqalari, boshqa 
xo`jalik yurituvchi sub’ektlarni bozorga kirishi uchun to`siqlar, ushbu qonun 
chegarasida yoki uni ta’sir doirasidan tashqarida xo`jalik yurituvchi sub’ektlarni 
haqiqiy yoki poten
ц
ial raqobatlashni shakllantirishi, uni o`z tovarlari va tijorat 
joylashtirish imkoniyatlari, hamda bozorni qarama-qarshi tomonlarini boshqa xo`jalik 
yurituvchi sub’ektlarga o`tkazish imkoniyatlari hisobga olinadi. 
(2) ikkita va undan ortiq xo`jalik yurituvchi sub’ekt ustunlikka ega bo`ladi, 
qachonki ularni o`rtasida ma’lum tovarlar yoki tijorat xizmatlariga nisbatn sezilarli 
raqobat bo`lmasa va ular birgalikda taklif shartlarini qondirsalar (1). 
(3)xo`jalik yurituvchi sub’ekt ustunlikka ega bo`ladi, qachonki uning bozor 
ulushi 1/3 ortiq bo`lsa. Bir nechta xo`jalik yurituvchi sub’ekt ustunlikka ega bo`ladi, 
agarda ular 
1. uchta va undan kam xo`jalik yurituvchi sub’ektni bozordagi birgalikdagi 
ulushi 50% yetsa, yoki 2. 5 ta yoki undan kam xo`jalik yurituvchi sub’ektni 
bozordagi birgalikdagi ulushi 2/3 yetsa, agarda xo`jalik yurituvchi sub’ekt ushbu 
sharoit ular o`rtasidagi raqobatni qo`llab-quvvatlashishini ko`rsatsa, yoki xo`jalik 
yurituvchi sub’ektlarning soni qolgan raqobatchilar uchun ahamiyatga ega bo`lmasa.