“Qo’qon xonligi madaniyati” mavzusida 03-16 guruh o’quvchisi

Assalomu alaykum, hurmatli ustozlar!

Toshkent 2020/05

“Qo’qon  xonligi  madaniyati” mavzusida

03-16 guruh o’quvchisi

Ahmadjonov Abdulbosit

Toshkent 2020/05

Taqdim etadi…

Qo’qon xonligining XVIII-XIX asrlar 1-yarmida kechgan madaniy hayotida ham sezilarli ijobiy o’zgarishlar va siljishla yuz berib borganligi ayondir. XIX asrda Qo’qon xonligida tarixnavislik sezilarli ravishda o’sib borgan. Oldinlari yozilgan bir necha tarixiy asarlar fors va arab tillaridan o’zbek tiliga tarjima qilindi va yangi kitoblar yozildi. Bu yangi asarlarning o’ziga xos xususiyatlari ham bor edi – ularning ayrimlari she’riy yoki qisman she’riy yo’lda yozildi. Bu esa qo’qonlik tarixchilarning adabiyotni yaxshi bilibgina qolmay, o’zlari ham she’riyatda qalam tebratganliklarini ko’rsatadi.

Toshkent 2020/05

Toshkent 2020/05

Masalan, «Tarixi  jahonnamoyi» (Junayd Mullo Avazmuhammad Mullo Ro’zi Muhammad so’fi o’g’li), «Shohnoma» (Abdulkarim Fazliy Namangoniy), «Shohnomayi Umarxoniy» (Mirzo Qalandar Mushrif Isfarangiy, u Fazliy Namangoniyning «Zafarnoma» asarini nasriy qilib yozgan). «Muntaxab attavorix» (Xo’ja Muhammad Hakimxon to’ra bin Sayid Ma’sumxon), «Tarixi Shohruxiy» («Tarixi sayyidi Xudoyorxon», Mullo Niyoz Muhammad Xo’qandiy Niyoziy bin Mullo bin Ashur Muhammad Xo’qandiy), «Tarixi jadidai Toshkand (Muhammad Solihxo’ja  ibn Qorixo’ja), «Shohnoma» (Mahzun Ziyovuddin Xo’qandiy), «Jangnomai Xudoyorxon» (Shavqiy Namangoniy) va boshqalar.

Toshkent 2020/05

Qo’qon xoni

Xudoyorxon

Xudoyorxonning xotini

Toshkent 2020/05

XIX asr boshlarida shakllangan Qo’qon adabiy muhiti ham xonlikning madaniy hayotida katta o’rin tutgan. Qo’qon hukmdorlarining qator namoyandalari temuriylar an’anasini davom ettirib, o’zlari ham ilm-ma’rifat bilan shug’ullanib, bu sohani ravnaq topdirishga katta sa’y-harakat qilganlar. Ayniqsa, bunda Qo’qon xonlaridan Umarxon (1810-22) va Muhammad Alixon (1822-41) davrlari yaqqol ajralib turadi. Xususan, Akmal (Maxmurning otasi), Amiriy (Qo’qon xoni Umarxon), Boqixonto’ra, Muhammad Sharif, Gulxaniy, Maxmur (Mahmud), Muntazir, Nizomiy Xo’qandiy (asl nomi Nizomiddin Muhammadaminxo’ja o’g’li), G’oziy singari shoirlar xalq ichida mashhur edilar.

Toshkent 2020/05

Qo’qon adabiy muhitining yana bir muhim xarakterli jihati shundaki, bu davrda o’zbek va fors-tojik tilida bab-baravar qalam tebratgan bir qator taniqli va mashhur o’zbek shoiralari iste’dodi keng rivoj topdi. Mas, Dilshod  otin, Zebuniso, Zinnat, Mohzoda Begim, Mahzuna, Mushtariy, Nodira, Nozuk Xonim, Uvaysiylarning ijodi ayricha ahamiyatga molikdir. Qo’qon adabiy muhitining samarali ta’siri o’laroq bu yurtdan keyinchalik Muqimiy, Furqat, Zavqiy va boshqa yetuk badiiy so’z san’atkorlari yetishib chiqdilar va o’z xalqining erki, hurligi va ozodligi uchun xizmat qildilar.

Toshkent 2020/05

Toshkent 2020/05

Toshkent 2020/05

Umuman olganda, XIX asrning o’rtalariga kelib, O’rta Osiyo xonliklarida adabiyot va tarixshunoslik bilan bir qatorda matematika, tibbiyot, geografiya, astronomiyaga oid hamda diniy asarlar yaratildi. Bu xonliklarda miniatyura va xattotlik san’ati ham o’z o’rniga ega. Bu davrning madaniy hayotida dorbozlik, askiya, qo’g’irchoq teatri, masxarabozlik, ayniqsa, bastakorlik birmuncha rivojlandi. Qo’qon xonligining barcha bekliklarida madrasa, maktab va qorixonalar mavjud edi. Madrasalarda ham diniy, ham dunyoviy fanlar bo’yicha tanilgan mudarrislar, olimlar bor bo’lganligi uchun ham bu yerga turli mamlakatlardan ko’plab talabalar kelib o’qishgan.

Toshkent 2020/05

Toshkent 2020/05

Xudoyorxonning saroyi eski va yangi ko’rinishda

Toshkent 2020/05

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!

SALOMAT BO’LING!

Toshkent 2020/05