Respublikasi oliy va o rta maxsus ta’lim

«negativ» holatlari nam oyon bo'la boshladi. Y evgenikani targ 'ib qilish bilan bog'liq holda bir irq yoki m illatni boshqalar us­ tidan hukm ron bo'lish g'oyasi yoki irqlarni, m illatlarni taba- q alarga a jra tish kabi g 'ayriilm iy n aza riy a la r paydo bo'ldi. Chunonchi, shu yillarda G erm aniya fashistlari. tom onidan yev­
genika oqimi niqobi ostida o'tkazilgan «irqchilik gigiyenasi»


b u tu n dunyo jam iyati oldida yevgenika oqim ining inqirozga uchrashiga sababchi bo'ldi.
Shunday qilib, dastlabki vaqtlarda odam irsiyatini o'rganish borasida olib borilgan tadqiqotlar biror bir nazariy qoidalarga asoslanmadi. Faqat XX asr boshlarida ingliz olimi Gerrod Men­ del irsiyat qonunlari bilan tanishgach, modda almashinishi bi­ lan aloqador b a’zi belgi-xossalarning irsiylanishi man a shu qo- nunlar zam inida ro ‘y berishini qayd etdi. M asalan, alkapto- nuriyaga yo'liqqan odam larning farzandlari yaqin qarindoshlari- ga uylansalar yoki turm ushga chiqsalar, ular naslida oz sonda shunday xastalikka chalingan bolalar tu g ‘ilishi aniqlandi. K e­ yinchalik L andshteyner odam lar qonini tekshirib, u la rd a A, В, О guruhlari borligini m a’lum qildi. D ungern va G irshfeld odamdagi qon guruhlari Mendel kashf qilgan qonunlar bo'yicha irsiylanishini aniqladilar.
1924 yili B ershteyn tadqiqotlari qonning А, В, О guruhlari ko‘p allellar tom onidan n azo ra t qilinishini ko'rsatdi. O dam xrom osom alari tuzilishini o 'rg an ish d a A .P .P rokofyeva-B el- govskayaning xizm ati m uhim dir.
Odam genetikasi bo'yicha keyingi yillarda O 'zbekistonda ham bir qancha ishlar am alga oshirildi. X ususan, Yo.X.To'- raq u lo v va u n in g sh o g ird la ri to m o n id an irsiy k a sa llik la r rivojlanishining biokim yoviy m exanizm lari o 'rganildi. A ka- dem iklarim izdan J.H.Hamidov, va A .A .A bdukarim ovlar tire- oid gormonlar ta ’sirining genetik m exanizm larini o'rganishga katta hissa qo'shdilar. A kadem ik N. M. Majidov va professor Sh. Shom ansurovlar asab kasalliklarining kelib chiqishida irsiy omillar rolini o'rgandilar.
M arkaziy Osiyo respublikalarida, birinchi m arta Toshkent tibbiyot institutida, 1971 yili J.H.Hamidov va prof. A.T.Oqilov rahbarligida irsiy kasalliklar tarqalishining oldini olish m aqsa­ dida tibbiyot genetikasi bo'limi ochildi. Hozirgi paytda Tosh- kentdagi akusherlik va ginekologiya ilm iy-tadqiqot instituti ham da tibbiyot institutlarida, yirik poliklinikalar tarkibida tib­ biyot genetikasi lab o ra to riy a la ri m avjud bo'lib, u la rd a ni- kohlanuvchi yoshlarga, irsiy kasalliklari borlarga am aliy yor­
dam ko'rsatiladi. G enetik injeneriya va biotexnologiya usul-


larining odam genetikasida keng qo'llanilishi tufayli, irsiy ka- salliklarga tashhis qo'yish, davolash va oldini olish im koniyat­ lari paydo bo'ldi.