Reja Eritrositlar Leykositlar Trombositlar

Oksigemoglobindan tashqari, qonda gemoglobin karbonat angidrid bilan birikib, karboksigemoglobin (HbCO2) hosil qiladi. Bu birikma modda almashinuvi natijasi bo’lgan CO2 tashilish shakllaridan biri. Karboksigemoglobin oksigemoglobinga qaraganda mustahkamroq birikmadir. Gemoglobin is gazini sekinlik bilan, anchagina uzoq vaqt davomida va toza havodan nafas olib turilgan taqdirdagina beradi. Shuning uchun ham is gazidan zaxarlanish hayotga xavf solishi mumkin, is gazidan zaxarlangan kishiga beriladigan birinchi yordam uning o’pkasini toza havoga yolchitishidan iborat. Kisloroddan nafas olinganda gemoglobindan is gazining chiqib ketishi 15-20 baravar tezlashadi.
Metgemoglobin (metHb) gemoglobinning mustahkam birikimasidir. Metgemoglobin hosil bo’lganda temirning valentligi o’zgaradi: gemoglobin molekulasidagi ikki valentli temir uch valentli temirga aylanadi. Qonda metgemoglobin ko’p yig’ilib qolganda qon to’qimalarga kislorod bera olmaydi va organizm bo’g’ilib o’lib qoladi.
Metgemoglobin jigar rangi va spektrning qizil qismida yutish chizig’i borligi bilan gemoglobindan farq qiladi. Kuchli oksidlovchilar: ferrisionid (qizil qon tuzi), kaliy permanganat, amilnitrit va propilnitrit, anilin, bertoll tuzi, fenasetin ta’sir etganda metgemoglobin hosil bo’ladi.
Mioglobin – mushak gemoglobini skelet va yurak mushaklarida uchraydi. Uning oqsilsiz (prostetik) guruhi-gem gemoglobin molekulasidagi shunday guruhga o’xshaydi, oqsil qismi- globin esa gemoglobin oqsiliga qaraganda kamroq molekulyar og’irlikka ega.
Odam mioglobini organizmdagi jami kisloroddan 14% ni biriktira oladi. Mioglobinning bu xossasi ishlayotgan mushakni kislorod bilan ta’minlashda muhim rol o’ynaydi. Mushak qisqarganda kopillyarlari qisilib, mushakning ba’zi qismlarida qon yurishi to’xtasa ham, mioglobin bilan birikkan kislorod borligi tufayli, mushak tolalari bir qadar vaqtgacha kislorod bilan ta’minlanib turadi.


Eritrositlarning cho’kish tezligi (EChT)

Bu hodisani tekshirish uchun qonga antikoagulyantlar (ivishning oldini oladigan moddalar)-natriy sitrat aralashtirib, millimetrlarga bo’lingan shisha kapillyar naychaga olinadi. Muayyan vaqt ichida hosil bo’lgan yuqorigi tiniq qavatning balandligi hisoblanadi. Me’yorda eritrositlarning cho’kish tezligi erkaklarda soatiga 5-9 mm ga, ayollarda soatiga 8-10 mm ga teng. Yangi tug’ilgan bollarda EChT soatiga atigi 0,5 mm ni tashkil etadi. Xomilador ayollarda, sil bilan og’rigan kasallarda, yallig’lanish jarayonlarida va organizm holatining boshqa ba’zi bir o’zgarishlarida globulinlar va fibrinogen miqdorining oshishi sababli EChT ham oshadi. Bu ko’rsatkich og’ir jismoniy mashqlar vaqtida, ayniqsa homiladorlik davrida 20-45 mm/soatni tashkil qiladi.