Редактор: А. Тилегенов Редколлегия ағзалары

МУҒАЛЛИМ ҲӘМ ҮЗЛИКСИЗ БИЛИМЛЕНДИРИЎ
140
Убайдуллаев Р.М.
Фарғона давлат университети ўқитувчиси
Таянч сўзлар: 
гипокинезия, гипертермия, ҳаракатлантирувчи тайёргарлик, жисмоний 
ривожлантириш.
Ключевые слова: 
гипокинезия, гипертермия, физическое развитие, двигательная подго-
товленность.
Key words: 
hypokinesia, hyperthermia, physical development, motor fitness.
ГИПЕРТЕРМИЯ ШАРОИТИДА ҚИШЛОҚ МАКТАБЛАРИДА
ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯДАН МАШҒУЛОТ ЎТКАЗИШ МЕТОДИКАСИНИ 
ЭКСПЕРИМЕНТАЛ АСОСЛАШ
ФИЗИКАЛЫҚ ТӘРБИЯ ҲӘМ СПОРТ
Ёз вақтида ташқи гипертермия шароитида жисмоний машқлар билан шуғулланиш 
машғулотларида,тана юзасидан иссиқлик чиқариш имкониятлари кескин чеклан-
ганлиги туфайли, иссиқлик балансини сақлаб қолиш ҳаддан ташқари қийин, 
бу эса организмниортиқча қизиб кетиш хавфини туғдиради ва уларнинг табиий 
ҳаракатлантирувчи фаоллигининг кескин камайишига олиб келади. Умумтаълим 
ўқув муассасаларида ўқув йилининг учинчи ва тўртинчи чоракларида мактаблар-
нинг очиқ спорт майдончаларида жисмоний тарбия машғулотларини олиб бориш 
ҳаракатлантирувчи фаолликнинг кескин пасайиши билан боғлиқ бўлади, бу эса 
ташқи гипертермиянинг организмга таъсирини пасайтиришга йўналтирилган восита-
лар, шакллар ва методларни ишлаб чиқиш долзарб эканлигини кўрсатади.
Педагогик эксперимент ўтказиш жараёнида ишлаб чиқарилган статик характер-
даги эгилувчанлик ва нафас олишни ривожлантиришда хизмат қиладиган гимнастика 
машқлари комплекси, йилнинг ҳарорат баланд бўладиган даврида кузатиладиган 
мажбурий гипокинезия билан боғлиқ бўлган салбий ҳолатларнинг ўрнини етарли 
даражада тўлдиради.
Педагогик эксперимент натижаларининг мониторинги, йога системасидан 
ўзлаштирилган статик характердаги жисмоний машқлар, уларнинг эгилувчанлик, 
тезкорлик ва куч ишлатиш сифатларига таъсир кўрсатиш нуқтаи назаридан етарли 
даражада самарали эканлигини кўрсатди.
Ишлаб чиқилган ваўқув жараёнига жорий қилинган гимнастика машқлари таъ-
сирида югуриб келибузунликка сакраш, олдинга энгашиш вадинамометрия каби 
ўрганилаётган тестлар статистикаси яхшиланди. Шубҳасиз, ушбу машқлар гипоки-
незияга қарши курашишда муҳим восита бўлиб хизмат қилади.
Алоҳида машқларни бажариш оралиғида дам олиш учун етарли даражада 
катта пауза мавжуд бўлганда,чўзиш, мувозанатни сақлаш ва куч ишлатишни талаб 
қиладиган комбинацияланган машқларни нафас олиш машқлари билан бирга қўшиб 
бажариш кўпчиликнинг кўлидан келади ва ўқувчилар томонидан психологик салбий 
қабул қилинмайди.
Жисмоний тарбия дарслари жараёнига жорий қилинган махсус ишлаб чиқилган 
жисмоний машқларини мунтазам қўллаб боришкуч, эгилувчанлик, юқори тезлик ва 

---