Rahim Vohidov, Husniddin Eshooqutov

So’ngakka yiliktan eranga bilik,
Eran ko’rki aql, so’ngakning-yilik.
Biliksiz-yiliksiz so’ngaktan qoli,
Yiliksiz so’ngakka sunulmas alik
(Navoiyning nigohi tushgan. Toshkent, 1986,13-bet). So’ngakda ilik bo’lishi lozimligi eran, ya'ni er kishiga ilm kerakligiga qiyos qilinadi. Kishining ko’rki aql bo’lsa, so’ngakniki ilikdir. Shoir ilmsiz kishini iliksiz so’ngak kabi bo’sh bo’ladi, deb biladi. Shu bois iliksiz so’ngakka qo'l uzatilmaydi. Ahmad Yugnakiy g’oyatda chuqur mulohazalar asosida o’quvchiga o’zining katta hayotiy tajriba zaminida tug’ilgan teran fikrlarini yetkazarkan, ularni jamiyatdan yiroq bo’lmaslikka da'vat etadi. Chunonchi, shoir nigohida ilmli bir kishi ming ilmsizga tengdir. Aytilganlar nuqtai nazaridan adibning quyidagi baytlarida in'ikosini topgan fikrlari diqqatga sazovordir:
Biliksizga haq so’z tatiqsiz erur,
Anga pand-nasihat osig’siz erur.
Na turluk oriqsiz orir yuv desa,
Johil yub orimas, oriqsiz erur.
(o’shakitob. 14-bet)
Ahmad Yugnakiy ilmsiz kishiga to’g’ri so'z ham ma'nosizligi, unga o’git berishning o’zi foydasizligini ta'kidlaydi. Fikrini tasdiqlash uchun «oriqsiz», ya'ni yuvinmagan kishilarga «yuvin» deb buyurilsa, ular suv ta'sirida toza bo’lishini, johil qancha yuvinmasin, baribir poklanmasligi bilan qiyosiy tasvirlaydi. Bu bilan shoir kishilarni jaholatdan yiroq bo’lishga undaydi. Har qanday zohiriy ifloslanish suv bilan poklanganidek, johillik esa ma'rifat tufayligina saodatga erishishi mumkinligi ta'kidlanadi, Dostonning til odobi, dunyoning o’zgarib turishi, saxovat va baxillik oqibati, tavoze'lilik manfaati, kibr-u havo va hirsning zarari haqida bahs etuvchi boblari ham yuksak axloqiy-ta'limiy ahamiyat kasb etadi. Shoir zamonasining ulug’ mutafakkiri, murabbiysi sifatida zamondoshlariga o’git beradi. Ahmad Yugnakiy adabning ibtidosini muomala madaniyatida deb biladi. Shu bois ham u so’zlash madaniyatiga alohida e'tibor qaratadi. Kishilarni ortiqcha gaplrmaslikka chaqiradi. Adibning tilni mahkam tutishga chaqirishi, aks holda tishning sinishi mumkinligi xususidagi fikrlari o’quvchi uchun ibrat maktabi vazifasini o’taydi. Doston muallifi kishilar o’rtasida nizo chiqarishni juda qattiq qoralaydi. Chunonchi: