Rahim Vohidov, Husniddin Eshooqutov


Kunung ko’r evrilmas to’Iu-oq turur



Download 3,81 Mb.
bet27/188
Sana23.05.2022
Hajmi3,81 Mb.
#607255
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   188
Bog'liq
portal.guldu.uz-O`ZBEK MUMTOZ ADABIYOTI TARIXI

Kunung ko’r evrilmas to’Iu-oq turur,
Yaruqluqi bir-teg talu-oq turur.
Menin ma qilinchim anar oshxadi
Ko’nilik bila to’ldi eksumadi.
Ekinchi tug’ar kun yarur bu ajun
Tuzu xalqqa tegrur yaqalmas o’zun
Menin ma to’rum bu yo'qalmas o’zum
Qamug’ xalqqa bir-teg ne qUqim so’zum.
Uchunchi bu kun tug’sa erka isig


Chechak yazlur anda tuman min tusig.
Qayu elka tegsa menin bu to’rum
£1 barcha etlug tash ersa ko’rum
Tug*ar kun yarug* yarig’siz tamas
Qalug’qa yaruqluq berur eksumas
Menin ma qilinchim bu-ul belgulug
Tuzuka tegir barcha mendin ulug.
Allohda mujassam notakror sifat va fazilatlar Yusuf Xos Hojib uchun ham intilish mazharidir. Shundan bo’lsa kerak, shoir o’zining majoziy va suyukli qahramonlarida ularning inishini orzu qiladi. Saroy va davlatdorlikning sir-u asroridan voqif muallif uchun adolatdan yuksak orzu yo’q. Quyosh—Alloh, Quyosh—adolat, shoir tasvirida yonma-yon turadi.
Yusuf Xos Hojib Oy haqida fikr yuritganda ham: «Ajun andin yoruqlik bo'hir»,-deya qayd etadi. Ammo oy hamma ko’rinishida ham birday «ajun»ni «yaru»ta olmaydi. Buning uchun oyning «to'lin bo'l»mog'i talab etiladi. Quyoshda esa bunday o’zgaruvchanlik yo’q. Ana shularga ko’ia, Kxmtug’di adolatli hukmdor, Oyto’ldi dono vazir maqomida go’zal badiiy tasvirini topadi.
«Qutadg'u bilig» dostoni ayrimlari sanalgan fazilatlariga ko’ra, mulkdorlar uchun nizomnoma, siyosatnoma maqomidagi asar bo’lishi lozim edi. Shu bois dostonning aksariyat boblari qoraxoniylar davrining nozik ijtimoiy-siyosiy masalalari badiiy talqiniga bag’ishlangan. Muallifning shunday mayli aql-idrok timsoli bo']gan o’g’dulmish timsoli misolida yaqqol ko’zga tashlanadi. Asaming faol obrazi o’gdulmish bilan Kuntug’di elikning davlatning tuzilishi, hukmron tabaqa vakillari: bek, vazirlarning xulq-atvori, ularning raiyat bilan munosabatlariga doir savol-javoblarida muallifning o’shanday g’oyaviy niyati ravshan namoyon bo’ladi. Shuningdek, Yusuf Xos Hojib turli-tuman kasb-hunar, amal-martaba egalarining fazilatlari haqida o’zining qimrnatli fikr-mulohazalarini badiiy ifodalashga erishadi. Bunday lavhalar orqali shoir davlatni adolat va aql bilan boshqarish lozim, degan xulosaga keladi. Yusuf Xos Hojibning bunday olijanob qarashlari nafaqat mutafakkir yashagan zamon uchun muhim, balki bugun uchun ham ulug’ ahamiyat kasb etuvchi, mangulikka daxldor durdona fikrlardir.
Yusuf Xos Hojibning aqidasicha, bek — mamlakatning nufuzli hukmdori va u xudoning xoxish-irodasi bilan shu mansab-martabaga
munosib ko’riladi. Alloh kimga beklik ishini ravo ko’rsa, unga shu martabaga muvofiq idrok, farosat, ko’ngil beradi. Unga boshqalarda ko’rilmaydigan qobiliyat, yo'1-yo'riq, alohida iste'dod va ish yuritish uquvidan par-u qanot hadya etadi. Dostonda Kuntug’di elik va o’gdulmishning savol-javoblarida bekning dono, botir, sheryurak bo’lishi kerakligiga doir badiiy ishoralar o’shanday xulosaga kelish asosini beradi. Shoir tasawurida bek bilimli, zakovatli, mulohazakor, to’g’ri so’z, tadbirkor, qafiyatli bo’lishi lozim. Ijodkorning fikricha, bek va bilim so’zlari yonma-yon turishi zarur:

Download 3,81 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   188




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish