Rahim Vohidov, Husniddin Eshooqutov

12.4. Shoirning ruboiy va tuyuqlari tahlili
Bobur Mirzo she'riyatida ruboiy janrida bitilgan asarlar ham alohida ahamiyatga molik. Sharq mumtoz adabiyotida asosan ilohiy-irfoniy, ijtimoiy-siyosiy mohiyat kasb etgan ruboiy janrining mavzu doirasi keyinchalik ancha kengayib bordi. Turkiy adabiyotda Alisher Navoiy zining ruboiylari bilan bu janrda rang-barang mavzuda ijod qilish mumkmligini amalda isbotlagan blsa, Bobur Mirzo shu arfanani yanada ravnaq topishida z hissasini qshdi. Shoirning ruboiylari azallarida kuzatilgani kabi sodda va ravon uslubda ijod etilgan. Ijodkor azallarining aksariyati oshiqona mavzuda bitilgan va ularda rni bilan shoirning hasbi holiga murojaat etilgan blsa, ruboiylarida shoirning krgan-kechirganlari, tarjimai holi, vatan soinchi va hijron iztiroblari rnavzui yetakchilik qiladi. Shuningdek, shoir orifona, oshiqona, axloqiy-ta'limiy mohiyat kasb etuvchi ruboiylarning ham muallifidir.
Bobur Mirzo she'riyatida Allohga solih banda blish umidi balqib
turgan, uning rizoligiga erishishdek ulu saodatga musharraf blish orzusi ufurgan hamda ulu Tangrining buyukligini vasf etuvchi ruboiylar mavjud. Jumladan, quyidagi ruboiy Bobur Mirzoning hayot sinovlaridan tgan bukilmas irodasi AUohning rizoligiga erishish ylida ham benazir ekanligini dalillaydi:
Yo qahr-u azab birla meni tufroq qil, Yo bahri inoyatingda mustaraq qil. Yo rab, sengadur yuzum qaro, xoh oq qil, Har nav'e sening rizong erur, andoq qil.
Shoir Allohga murojaat qilib, Yaratgan istagiga kra, uning qahr-u azabiga uchrab tuproq, ya'ni xor-u zor blishga ham yoki Uning lutf-u karamidan bahra olib, inoyat dengizida chmishga ham tayyor ekanligini e'tirof etadi. She'r qahramoni bir banda sifatida Tangri oldida gunohkor ekanligini «sengadur yuzum qaro» jumlasida badiiylashtiradi. Snggi misrada esa Allohning rizoligiga erishish istagida har narsaga tayyor turganligi z aksini topgan. XV asrda Movarounnahr-u Xurosonni idora qilayotgan temuriy hukmdorlar orasida naqshbandiya tariqatining ulu peshvolariga e'tiqod qyish odat tusini olgan edi. Temuriy shahzodalar ulu shayxlarga yuksak hurmat krsatish ruhida tarbiyalanib, ularning komil inson haqidagi yuksak axloqiy-ta'limiy qarashlaridan juda erta bahra olishga ulgurardilar. Bobur Mirzo ham Farona viloyatida dong taratgan naqshbandiya tariqatining kzga kringan vakillaridan biri Xoja Abdullo Mavlono qoziy hamda Movarounnahr-u Xurosonda buyuk ma'naviy arbob sifatida tanilgan Xoja Ahror Valiyga ulkan ixlos qygan edi. «Bobumoma»da bu ikki ulu zotdan birining sharofatli duolari, birining esa ruhiy madadi bois yosh shahzoda tang ahvoldan omon qolganligiga dalolat beruvchi lavhalar keltirilgan. Ulardan ba'zilarini yuqorida krib tdik. Bobur Mirzo she'riyatida naqshbandiya tariqatining lmas oyalaii badiiy ifodasini topganligiga shubha yq. Shoir ruboiylarida ilohiy va majoziy ishqni bir zanga solingan holda ravon uslubda vasf etilishining sababi ham uning qalbi botiniy ma'rifat nurlari bilan yoritilganidir. Mana bu ruboiylarga e'tibor qiling:
Ey yor sening vaslingga yetmak mushkil, Farxunda hadisingni eshitmak mushkil. Ishqingni dai bartaraf etmak musbkil, Boshni olibon har sari ketmak mushkil. , Yoki: