Rahim Vohidov, Husniddin Eshooqutov

Baloi ishqki, har dam manga jafoyedur, Bu ishqdin kecha olnion ajab baloyedur.
«Ajab baloye» tarzida taMflangan ishq she'r qahramonining taqdirida bitilgani bois uni hijron iztiroblari bilan qarshilantiradi. Bu iztiroblarning nihoyatda mubolaali tasviri ma'shuqa ishqida rtanayotgan oshiqning ruhiy holatini yanada teranroq idrok etishga imkon yaratadi: Hajr lturdi meni, anglasam erdi muncha, Dstlar, yordin ayrilmas edim lguncha.
Zohido, dzax tindin meni ne qrqutasen,
Hajr ti qoshinda krmasmen ani uchquncha,
Ul Quyosh mehrini bir zarra manga ko⁴rguzmas,
Kavkabi ashk tkub blsam garduncha.
Husnda ortuq agar blsa yuzi Laylidin,
Men taqi bormen aning ishqida yuz Majmmcha. i
Rindlar olida hayvon suyini ko*p kasen, .
Ey Xizr, bormu ekin ul su mayi gulguncha. .
Boburo, she'ringga gar solsa quloq, ul shohing,
Blusidur szungga qadr duri makmmcha.
Bobur Mirzo she'riyatida yorqin namoyon blib turuvchi
fazilatlardan biri shundaki, shoir szlarning turli ma'no qirralaridan
mahorat bilan foydalanadi. Yuqoridagi azalning matlaidayoq shunday
holat kzga tashlanadi. Ijodkor «Hajr ti lturdi meni» deganda, she'r
qahramonining ayriliq azobidan afgor blishi, tanining majruhlanib
tamomila holdan toyishini nazarda tutadi. Zero, lgan odamning z
qotili hajr ekanligini «anglashi» mantiqqa zid, shuningdek, hajr tidan
nolib dstlariga «o'limi» sababini bayon qilishi ham sha hayotiy tamoyilga
mos emas. Aksincha, ikkinchi baytda hajr va dzax tining zaro
muqoyasasi asosida oshiq ruhiy holatidagi aftodalik tasvirining shrxon
kz o'ngida yorqin gavdalanishiga erishish shoir mahoratining yana bir
olmos qirrasidir. Mazkur baytda zohidga murojaat etilishidan
ayonlashadiki, Bobur Mirzo she'riyatidagi asosiy qahramon hisoblangan
oshiqning himmati baland. Uning nazarida hajr ti oldida dzax ti bir
uchquncha ham emas. Zohid dzax azobidan qrqqani bois jannat tamaida
toat-ibodat bilan mashul blsa, she'r qahramoni hajr azobidan
zaiflashib nochor bir ahvolga tushgan blsa ham, ma'shuqa diydoridan
bahra olishdan umidini uzmaydi. Shu bois uchinchi baytda
tasvirlanganidek, oshiq Quyoshdan ayri tushgan gardunday kz yosh
yulduzlarini tkib rtansa ham, uning ma'shuqasi-Quyosh esa zarracha
blsin mehr krsatishni istamaydi. Baytda qllangan Quyosh, kavkab,
gardun timsollari insonga xos ma'naviy hamda tabiiy hodisalar orasida
ijodkor tomonidan ajib bir mutanosiblik kashf etilganidan dalolat beradi.
Gardun ma'shuqasi Quyoshning mehrini (jamolini) kra olmagani bois
tunda kavkabmisol yoshlarini tksa, oshiq shunday iztirobni ma'shuqasi
hajrida boshidan kechiradi. Quyoshni ma'shuqa ma'nosida qllash shoiiga
istiora asosida hayotiy tamsilni she'r qahramoni holatiga tashbeh qilish
imkonini yaratadi. Natijada baytda hosil qilingan hajrning mubolaali tasviri she'rxon tuyularini jumbushga keltiradi. Trtinchi baytda yor gzalligi Laylidan ortiq darajada kisatilsa, uning ishqida yongan oshii ham yuz Majnun bilan raqobat qila olishga qodir timsol maqomida ishqda sobit bla olishi badiiylashtirilgan. Keltirilgan talmeh ishq ylida Majnun bilan hammaslak blgan she'r qahramonining rni kelganda hajr iztiroblarini nazaiga ilmay maslakdoshini ham ortga qoldira olish fazilatiga ega ekanligini badiiy ifodalashga xizmat qildirilgan. Beshinchi baytda qollanilgan Rind va Xizr timsollari ishqning muqaddasligini she'rxonga yanada teranroq anglatishga imkon paydo qiladi. Undagi «mayi gulgun» majozan - ishq, Xizr alayhis-salom rindlarga maqtagan «hayvon suyi» esa mangulik, abadiy hayot ramzidir. Yashirin inkor ma'nosini ifodalovchi ikkinchi misradagi savolning zidan ayonki, mangulik suvining qadr-qimmati ishqdagi shavq-u zavqqa teng blolmaydi. Mumtoz badiiy adabiyotning faol timsollaridan biri bIgan rindda ishq iztiroblaridan zavqlanish Mssi baland. Uniiig tabiatidagi sha ktarinkilik ishqni may timsolida qHash bilan ifoda etiladi. azalning maqtai Bobur Mirzoning ziga xos faxriya baytidir. Shoir bu she'rni eshitgan shoh — ma'shuqa uning qadrini yashiringan durga loyiq krishini ishonch bilan e'tirof etadi. Sharq mumtoz adabiyoti an'analari uslubida ijod etilgan mazkur azalda shoir zohid, rind, Xizr singari badiiy timsolllardan sohir sz san'atkori sifatida foydalanib, hajr iztiroblaridan rtanayotgan, ayni choqda, ma'shuqa visolidan noumid blmagan she'r qahramonining ruhiy holatini katta mahorat bilan tasvirlay olgan.
Bobur Mirzo oshiqona azallarining aksariyati ta'rif-tavsif tarzidagi azallardir. Ularda ma'shuqaning qiyossiz gzalligi ziga xos badiiy timsollar vositasida tasvirlanadi: