Qurilish materiallari va buyumlari

Gips bog‘lovchisining qotishi. 
Gips bog‘lovchisi suv bilan aralashtirilganda ikki molekula 
suvli gips toshiga aylanadi va qotadi:
SaSO
4
.
0,5H
2
O 1,5H
2
O CaSO
4
.
2H
2
O
Mineral bog‘lovchilar nazariy bilimlari namoYondasi professor A.A.Baykov nazariyasiga 
binoan gips qotish jarayonini uch bosqichga bo‘lish mumkin. Birinchi davrda gips bog‘lovchi 
zarrachalari suvda eriydi va yarim molekula suvli gipsdan ikki molekula suvli gips hosil bo‘ladi. 
Ikki molekula suvli gips yarim molekula suvli gipsga nisbatan kam erishi sababli, yarim molekula 
suvli gipsning kimyoviy reaksiya boshlanishida hosil bo‘lgan to‘yingan eritmasi ikki molekula suvli 
gipsga nisbatan o‘ta to‘yingan bo‘ladi va u eritmadan ajragan holda hosil bo‘ladi. Ikkinchi davrda 
yarim molekula suvli gips suv bilan bevosita reaksiya natijasida mikrokristallar hosil qiladi va 
to‘yingan kolloid massa (gel) vujudga keladi. Uchinchi davrda ikki molekula suvli gipsning kolloid 
zarrachalari qayta kristallanib nisbatan yirik kristallar hosil bo‘ladi. Mikrokristallar kristall 
to‘siqlarini hosil qiladi va o‘zaro birikishi natijasida gips bog‘lovchisi qattiq moddaga aylanadi.
Gips bog‘lovchisi mustahkamligini oshirish uchun 60-70
0
S haroratda qizdirish mumkin. Bir kg 
gips bog‘lovchisi gidratatsiyasi natijasida 133 KDj issiqlik miqdori ajralib chiqishi gipsdan 
mahsulot tayyorlanganda uning qurishini va qotishini qisman tezlashtiradi.

---

- 33 - 
Gipsning asosiy xossalari. 
Gips bog‘lovchisining zichligi 2,6-2,75 g/sm
3
, o‘rtacha zichligi 
to‘kilgan holatda 800-1100 kg/m
3
va zichlangan holatda esa 1250-1450 kg/m
3
atrofida bo‘ladi.
Gips bog‘lovchisining normal quyuqligi 50-70% suv sarfi bilan ifodalanadi va u gipsning 
maydalik darajasi va aralashmalarning miqdoriga bog‘liq bo‘ladi. Suv sarfini kamaytirish uchun 
gips bog‘lovchisi tarkibiga turli organik plastifikatorlar kiritish mumkin.
Gips bog‘lovchilari quyuqlanishi davriga qarab uch guruhga bo‘linadi: Atez quyuqlanuvchan 
(quyuqlanish boshi 2 minut va oxiri 15 minut); B-normal quyuqlanuvchan (6minutdan 30 
minutgacha); V-sekin quyuqlanuvchan (quyuqlanish boshlanishi kamida 20 minut). Davlat standarti 
tomonidan 12 markada gips bog‘lovchisi ishlab chiqariladi (MPa): G-2, G-3, G-4, G-5, G-6, G-7, 
G-10, G-13, G-16, G-19, G-22, G25. Bunda egilishdagi mustahkamlik chegarasi kamida har bir 
marka uchun mutanosiblikda 1,2 dan 8 MPa gacha qiymatda mos bo‘lishi kerak.
Gips havoyi bog‘lovchi bo‘lgani tufayli nam va suvli sharoitda mustahkamligi kamayadi. Uning 
namlikka chidamligini qisman oshirish uchun domna shlaki kukuni, suvga chidamli polimer 
bog‘lovchilar qo‘shilib Yoki gipsdan tayyorlangan buyum va qismlar sirtini suvga chidamli lok-
bo‘Yoq moddalar va plYonkalar bilan qoplash mumkin.