Qurilish materiallari, buyumlari va konstruktsiyalari ishlab chiqarish

Jadval 1.12. Betonni sinashdagi qo‘shimcha talablar

Beton sinflari(IS:456-I978)	7 sutkadan so‘ng betonning minimal siqilishdagi mustaxkamligi ISbo‘yicha N/mm^2	Namunalarning mustaxkamlik chegarasi, min.
		72 ± 2 soat,N/mm^2	7sutkadan, N/mm^2
M 10	7	1.2	1.7
M 15	10	1.5	2.1
M20	13.5	1.7	2.4
M 25	17.0	1.9	2.7
M 30	200	2.1	3.0
M 35	23.5	2.3	3.3
M 40	27.0	2.5	3.4

Namunaolishchastotasi.Tasodifiytanlashtartibi, ya’ni, namunabutundavrvaaniqvaqtdabarchaaralashtirishbirliklariuchunkengaytirilganbo‘lishikerak. Betonharbir partiyasiuchun aralashtirish uzellaridan olinib sialadi.
Aniqnamunalariniharbirsinfbo‘yicha tanlashuchunminimalchastota quyidagitalablarga muvofiqbo‘lishikerak:
Minimalnaya chastota dlya otbora prob betona kajdogo klassa doljna bыt v sootvetstvii so sleduyuщimi trebovaniyami:

Beton xajmi (m^3)	Namunalar	Beton xajmi (m^3)	Net obrazsov
1-5	1	31-50	4
6-15	2	51 va undan yuqori	Xar 50 m^3qorishma uchun 4 ta namuni
16-30	3

Standartdan chekilgan va namuna tajribasi
Olingan 3 ta numunaning sinov natijasida olingan mustaxkamligini o‘rtachasi olinadi. Individual olingan sinov natijalari o‘rtacha natijadan ±15 dan ortmasliga kerak. Olingan 10 ta natija umumiy 30 ta natijalarning o‘rtachasini berishi kerak, xisobiy standartdan chetlashmasligi kerak, agarda qorishma birinchi marta ishlatilayotgan bo‘lsa. Ushbu sinfdagi betonning individual natijalari betonning standart talabalaridan chetlashishi formuladan aniqlanadi:
Xisobiy standartdan chetlashishi
Bu ‘yyerda ∆ = betonning individual mustaxkamligining o‘rtacha mustaxkamlikka nisbatan og‘ishi
p = namunalarni sinash soni
Beton sinflar uchun standartdan og‘ishi jadval-1.13 da keltirilgan
(IS: 456-1978).

Jadval -1.13. Qabul qilingan standardan og‘ish

Beton sinfi	Qabul qilingan standardan og‘ish (N/mm^2 )
M 10	2.3
M 15	3.5
M 20	4.6
M 23	5.3
M 30	6.0
M 35	6.3
M 40	6.6

Jadval - 1.14. Ruxsat etilgan cho‘zilishdagi zo‘riqishlar

Beton sinfi	M 10	M 15	M 20	M 25	M 30	M 30	M 40
CHo‘zilishdagi zo‘riqishlarN/mm^2	1.2	2.0	2.8	3.2	3.6	4.0	4.4

2. 
   Zo‘riqish va mustaxkamlik bo‘yicha bog‘liqlik
   

O‘rtacha zo‘riqish va mustaxkamlik jadval 1.15 talablariga javob berishi lozim.
Jadval1.15. Betonda ruxsat etilgan zo‘riqishlar (IS: 456-1978)

Beton sinfi	Siqilishdagi ruxsat etilgan zo‘riqish (N/mm^2)		Oddiy sterjenlar uchun tugunlaradagi ruxsat etilgan zo‘riqish (N/mm^2)
	Egilishda	CHiziqli
M 10	3.0	2.5	-
M 15	5.0	4.0	0.6
M 20	7.0	5.0	0.8
M 25	8.5	6.0	0.9
M 30	10.0	8.0	1.0
M 35	11.5	9.0	1.1
M 40	13.0	10	1.2

Tugunlardagi zo‘riqishlar jadval-1.15 da keltirilgan, balka namunalari uchun siqilishdagi mustaxkamlik 25% ortishi kerak.

Deformatsiyalashgan sterjnlar uchun, mos ravishda IS:1139-1966 va IS:1786-1979, zo‘riqish jadval-1.15 da keltirilgan ma’lumotlardan 40% ortishi kerak.
Ko‘ndalang armaturasiz balka namunalaridagi betondagi zo‘riqish jadval-1.16 ga mos kelishi kerak.

Jadval-1.16 Betonda ruxsat etilgan zo‘riqish (IS: 456-1978)

100A1 bd	Betonda ruxsat etilgan zo‘riqishsiljishi x, N/mm^2beton sinflari uchun
	M15	M20	M25	M30	M 35	M40
0.25	0.22	0.22	0.23	0.23	0.23	0.23
0.50	0.29	0.30	0.31	0.31	0.31	0.32
0.75	0.34	0.35	0.36	0.37	0.37	0.38
1,00	037	0.39	0,40	0.4t	0.42	0.42
1.25	0.40	0.42	0.44	0.45	0.45	0.46
1.50	0.42	0.45	0.46	0.48	0.49	0.49
1.75	0.44	0.47	0.49	0.50	0.52	0.52
2.00	0.44	0.49	0.51	0.53	0.54	0.55
2.25	0.44	0.51	0.53	0.55	0.56	0.57
2.50	0,44	0,51	0,55	0,57	0,58	060
2.75	0.44	0.51	0.56	0.58	0.60	0.62
3.00 i bolee	0.44	0.51	0.57	0.60	0.62	0.63

4. MODULLI NISBAT
Modulli nisbat m ifodalanadi, bunda betondagi egilish tufayli ruxsat etilgan zo‘riqishlar N/ mm²jadavl -1.15 da keltirilgan. Bundan kelib chiqib, m ko‘rsatkichi turli markadagi betonlar uchun jadval- 1.17 ga mos keladi.
Jadval -1.17 Modul nisbati

Beton sinfi	M 10	M 15	M 20	M 25	M 30	M 35	M 40
Modul nisbati, m	31 (31,11)	19 (18.67)	1,3 (13,33)	11 (10.98)	9 (9.33)	8 (8.11)	7 (7.18)

Ilova: raqamlar aniqqiymatlariqavsichida beriladi. SHundaybo‘lsada, loyixalash maqsadlariuchunfoydalanishtavsiya etiladi.

5. Ruxsat etilgan zo‘riqishlarni o‘sishi

Zo‘riqish bilanbirga shamol (yokizilzila) tufayli bo‘lgani uchunkeskinliklarniva haroratta’siri, jadval-1.14, 1.15, 1.16 va 1.17da berilgan ma’lumotdan foizcheklashmumkin. SHamolva seysmikkuchlarbirvaqtningo‘zida harakatsifatida ko‘ribchiqilishilozim.

1.12. Betonni qorish, zichlash va qotirish

1. Betonqorish. "Qorish" bu aniqishlabchiqarishjarayonidir. Qorish ikki xil usul bilan amalga oshirilishi mumkin: (a) qo‘lda qorish (b) beton aralashtirgichda qorish.

(a) Qo‘lda qorish. Bu usulda, qorish metal listda o‘lchami 2 m x 2 m yoki qattiq yuzada qo‘lda amalga oshiriladi. Bu usul agarki kam miqdorda qorishma kerak bo‘lganda o‘zini oqlaydi. Sement va qum kerakli miqdorda dastlab quruq xolatda aralashtiriladi, so‘ngra yirik to‘ldiruvchini qo‘shib bir xil masssaga kelguncha aralashtiriladi. Etarli miqdorda kerak bo‘ladigan suv aralashmaga kiritiladi. SHundan so‘ng bir xil massa va rangga ega bo‘lgan beton qorishma qoriladi.
(b) Beton aralashtirgichda qorish. Beton aslida maxsus mikserlarda qorilishi kerak. Aralashtirgichning asosiy qismi bu uning barabani bo‘lib, unga kiritilgan materiallar barabanning mexanik aylanishi natijasida aralashtiriladi. Baraban po‘lat plastinlardan iborat bo‘lib, biron qiyalikda o‘rnatiladi. Barabanning aylanishida materiallar lopastlarga duch keladi, natijada yaxshi aralashadi. Qorgich dvigatel yordamida ishlaydi.
Dastlab yirik to‘ldiruvchi qorgichga uzatiladi, so‘ngra qum va sement uzatiladi. Bu massa aralashtirilgandan so‘ng quvur orqali suv barabanga uzatiladi. Barabanni aylantirish olinadigan massa bir xil rang va konsistensiyaga kelguncha 2 minut davom ettiriladi.
Beton qorgichlar 2ta tipda bo‘ladi: (I) majburiy aralashtirgichli va (II) to‘xtovsiz ishlovchi aralashtirgich. Kam miqdorli aralashtirish ishlarida majburiy qorgichlar ishlatiladi. Majburiy qorgichlar qiya va yopiq tipdagi barabandan iborat bo‘ladi. Qiya babarabanli qorgichlar, gorizontal o‘qga shunday joshtiriladiki, bunda to‘la bo‘lganda xam oson aylana olishi kerak bo‘ladi.
Uzluksiz ishlaydigan beton qorgichlar asosan ko‘p miqdorda beton talab etiladigan qurilish ishlarida ishlatiladi. Undagi materiallarning tushishi, aralashtirish va betonni kerakli nuqtaga uzatish to‘xtovsiz bajariladi.

1.