Qurilish materiallari, buyumlari va konstruktsiyalari ishlab chiqarish

Qayishqoqlik moduli
Qayishqoqlik moduli to‘ldiruvchining xossalariga bevosita bog‘liq bo‘lib, sement tipiga, qorishma proporsiyasiga, beton yoshiga va qotish sharoitiga kamroq bog‘liq bo‘ladi. Qayishqoqlik moduli, betonning siqilishdagi mustaxkamligiga bog‘liqdir. Tajriba natijalari bo‘lmagan holda, strukturali betonlar uchun qayishqoqlik moduli quyidagi formuladan aniqlanadi (IS: 456-1978):

Bu ‘yyerdaE_s– Qisqa muddatli qayishqoqlik moduli N/mm² va f_skbeton asosidagi kubning mustaxkamlik xarakteristikasini ifodalaydi N/mm².
Beton qorishmani loyixalash
Qorishmaning texnologik va normativmustaxkamligi kerakli sinfdagi betonlar uchun 1.11-jadvaldagi ma’lumotlardan kam bo‘lmasligi kerak. Qorishma tarkibini loyixalashda undagi materiallar sifati kamaymasligi lozim va keyingi ishlar uchun etarli deb xisoblanadi.
Nominal beton qorishmasi
Nominal beton qorishmasi quyidagi beton markalari ishlatiladi: M 5, M 7,5, M 10, M 15 i M 20. Nominal beton qorishmasi uchun material proporsiyasi jadval 1.11 ga mos kelishi kerak. Istalgan beton qorishmalari uchun sementning sarfi jadval 1.12 bo‘yicha tanlanadi, xamda proporsional ravishda ortishi mumkin, agarki qorishmani aralashtirish va zichlashni yyengillashtirish uchun suv miqdorini oshirish zarur bo‘lsa, bunda suv-sement nisbati loyixa bo‘yicha bo‘lishi kerak.


Tablitsa 1.11 (a). qorishmani nominal loyixalash nisbati

IS:456-1978 Bo‘yicha beton sinfi	Nominal qorishma	(MWS bo‘yicha) Mayda va yirik to‘ldiruvchi orasidagi nisbat chegarasi	Quruq to‘ldiruvchining miqdori 50 kg sementga nisbatan, yirik va mayda to‘ldiruvchilar uchun	Kolichestvo vodы na 50 kg sementa (l)
M 5	1:5:10	YUqori 1: 2 O‘rtacha 1: 1,5 Pastki1:2,5	650	60
M 7.5	1:4:8		625	45
M 10	3:3:6		480	34
M 15	1:2:4		350	32
M 20	1:1,5:3		250	30

Ilova: Mayda va yirik to‘ldiruvchilar proporsiyasi, agar yuqori chegarani belgilasa u xolda to‘ldiruvchilarning eng katta va eng kichik o‘lchamlari olinadi. Yirik donali to‘lduvchilar uchun qo‘shimcha ravishda beton ustida sinov ishlari bajariladi.
Buning uchun beton sifatini tezroq bilish talab etilsa, u xolda to‘sinlar uchun qo‘shimcha 72 ± 2 soat ichida yoki 7 kundan so‘ng 28 sutkali siqilishdagi mustaxkamligi sinov ishlarida aniqlanadi. Jadval 1.12 da keltirilgan ma’lumotlar oddiy portlandsement asosida olinadigan betonlar uchun qabul qilinadi. Barcha xolatlar uchun 28 sutkadan so‘ng betonning siqilishdagi mustaxkamligi jadval 1.11 bo‘yicha olinadi. Olib borilgan sinov ishlarida betonning 72 ± 2 soat ichida yoki 7 kundan so‘ng siqilishdagi mustaxkamligi 28 sutkaliga karrali qilib olinadi, bu muxandis tomonidan kerakli natijaga erishiladi.