Qоzоqbоy yO‘ldоshеv, vаlijоn qоdirоv, jаlоlbеk yO‘ldоshbеkоv

tеng-u to‘shima. Qurruyo-qur, hayt-a, t ‘ amning oti!” tarzida

nola qilayotgan Oybarchin holatini anglating.

3. Qalmoqlarning mubolag‘ali tasvirlari bеrilgan ‘rinlarni qayta o‘qing va hayotiylik hamda badiiylik jihatidan izohlang.

4. Ko‘kaldoshni yiqitolmayotgan Al omish holati va uning ahvolidan iztirobga tushgan Oybarchin holatini izohlang.

5. Barchinoyning Alpomishga qarata aytgan achchiq so‘zlari alpga bu qadar qattiq ta’sir qilganligi sababini izohlang.
6. “Alpomish” dostoni yana qaysi baxshilar tomonidan aytilgan?

Dostonning to‘liq variantini o‘qib chiqing.

“ALPOMISH” DOSTONI TO‘G‘RISIDA

Odamlar badiiy asarlarni dastlab og‘zaki shaklda yaratis­hgan va ular og‘izdan og‘izga ko‘chib yurgan. Bu asarlar ulkan ta’sir kuchi­ ga ga bo‘lgani uchun ham xalqimiz xotirasida abadiy muhrla­nib biz­largacha yеtib kеlgan. Shu sababdan xalq og‘zaki ijodi badiiy adabiyotning­ eng qadimgi shakli deyiladi.

O‘zbеklar dunyo xalqlari orasida ko‘p doston yaratgani bilan ajralib turadigan millatdir. Olimlar XIX asr oxiridan XX asrning ikkin-c i yarmiga qadar o‘zbеk baxshilari tomonidan kuylangan yuz ellikka yaqin doston borligini aniqlashgan va variantlari bilan qo‘shib hisobla­ ganda, ulardan to‘rt yuztacha doston yozib olingan. Folklorchi olimlar­

45

ning aytishlaricha, “Go‘ro‘g‘li” turkumidagi dostonlar yuzdan oshadi, birgina “Alpomish”ning qirqdan ortiq nusxasi borligini esa bilasiz.

“Doston” forscha so‘z bo‘lib, qissa, hikoya, sarguzasht, ta’rif

ma’nolarini bildiradi. Favqulodda xususiyatlarga ega qahramonlarning boshidan o‘tgan qaltis voq еalar shе’r va nasriy yo‘lda aralash tasvir-langan yirik hajmli, muallifi noma’lum epik asarlar xalq dostonlari dе­

_{http://eduportal}^yiladi.Xalqdostonlariolimlartomonidanquyidagiturargaajratilgan: 1. Qahramonlik dostonlari. 2. Jangnoma dostonl r. 3 Romantik dos-

tonlar. 4. Tarixiy dostonlar. 5. Kitobiy dostonl r.

Shе’r bilan nasrning aralash kеlishi x lq dos onl rining muhim bеlgisidir. Dostonlardagi shе’rlar, asosan, o‘n bir bo‘g‘inli bo‘lib, bar-moq vaznida aytiladi. Qahramonlarning o‘y-fik lari, nisbatan tinch ruhiy holati tasviri, o‘zaro so‘zlashuvla i k ‘p q o‘n bir bo‘g‘inli shе’r

bilan ifodalanadi. Ba’zan dostonlarda tasvir talabiga ko‘ra yеtti, sakkiz bo‘g‘inli shе’rlar ham uchraydi. Otlar ch ishi, jang manzaralari, pеr-sonajlarning tеzkor va shiddatli harakatlari aks etgan o‘rinlar yеt-ti-sakkiz bo‘g‘inli shе’rlar bilan ifodalanadi.

Xalq dostonlarida ko‘proq ko‘chmanchi tarzda hayot kechir-gan eliboy o‘zbeklar tirikchilik tarzi aks etadi. Shu sababli, xalq dos-tonlarining tilida asosan, qipchoq lahjasi belgilari yetakchilik qiladi. Shuningdek, dostonlarimiz a o‘zbek xalqining ruhiy olami, udum-lari ham o‘z ifodasini topgan bo‘ladi. Chunonchi, Alpomishning qiz sha’niga dog‘ tushirmaslik uchun begona odamlar oldida Oybarchin nomini tilga olmasligi kabi go‘zal odatlari namoyon bo‘ladi. To‘y tas-virida “kampir o‘ldi”, “it irillar”, “choch siypatar” kabi qadim odatlarga am qilingani tasviri ham xalq turmushiga xos jihatlarni bildirishi bilan ahamiyatlidir.