Qоzоqbоy yO‘ldоshеv, vаlijоn qоdirоv, jаlоlbеk yO‘ldоshbеkоv

Ko‘kaldosh boshliq qalmoqlar Boychiborning poyga-da yutishi aniqligini bilib, nomardlik qiladilar. Kimsasiz tog‘da
Qorajonni toshga bog‘lab tashlab, Boychiborning oyog‘iga mix qoqishadi.


_{http://eduportal}...Bariqalmoqbuo‘rtagaoladi,

Qorajon yolg‘iz-da nima qiladi?

Bu qalmoqlar ko‘plik qilib turadi,

Qalmoq bari xasta ko‘nglin xushl di,

Qorajonning bilagidan ushladi.

O‘ldirmoqqa ko‘zi qiymay tu adi.

Nеcha so‘zni bu qalm qlar ‘yladi,

Qorajonni kulaband1 qip b yladi.

Harchand chir inib k ‘rdi Q raj n nomdor,

Qalmoq ko‘p-da, bo‘lolmadi barobar.

Xazon bo‘lsa, bog‘da g llar so‘lar еb,

Ajal yеtsa, paymonasi to‘lar dеb,

Bo‘shalsa, bir k ni o‘zi borar еb,

Shumg‘ut2 bo‘l i bu juvarmak o‘lar dеb, —

Bosh bo‘lib Ko‘kal osh boylab tashladi.

...Boylovli qolgandir Qorajon nomdor,

Boychiborni o‘rtaga oldi qalmoqlar.

Har tarafdan unga arqon soladi,

Boychiborni endi yiqib oladi.

Boychiborni shunday tortib boyladi,

Oyog‘idan o‘rab, kеrib tayladi.

Ahmoq qalmoq otga zulm qiladi,

Tuyog‘iga gulmixlarni uradi,

Urgan gulmix yalpoq tizga kеladi.

Chinqirib kishnaydi boylovli Chibor,

Siyosatman zarb ko‘rsatdi qalmoqlar.

1Kulаbаnd – yechilmaydigan qilib boylash; ²Shumg‘ut – buzuqi, shum.

36

Qorajon bilan Boychiborni shunday qilib boylab tashladi: “...bo‘shalsa, bir kunlari borag‘oyar, ajali yеtsa, o‘lag‘oyar, ishqip, biz­ dan kеyin qolsa bo‘pti”, — dеb, poygachilar jam bo‘lib, qator turib, poygani qo‘yib, jo‘nab kеtdi. Boboxon tog‘ida yolg‘iz qolib, Boychibor bilan Qorajon ikkovi boylovli yotib, avliyolarni shafе kеltirib, bu so‘ ni

aytib yotir:

_{http://eduportal}...Oblo,sеndanboshqayo‘qdirmurabbiy.

...Karimsan, samadsan, rasuling barhaq, Rahm aylab yor bo‘lgin nochor qullara.

...Bu so‘zlarni aytib yig‘lar Qorajon Boychiborman munda qolib, bul zamon. Armonman boylangan Boychibor edi, Bеk Alpomish o‘z yurtida q ‘l bе gan Rajabxo‘ja dеgan piri bor edi.

Falak titrar Qorajon nolishiga,

Banda ko‘nar Tangri qilgan ishiga.

Boboxonda yig‘lab edi Qorajon,

Rajabxo‘ja piri yеtdi qoshiga.

Karomatman kеlib xabar oladi,

Qorajonning qo‘lin chеchib qo‘yadi...

Qorajon turib, otning oyog‘ini yеchdi. Ot o‘rnidan turdi. Eshonning ruhunati otning sag‘risini siladi, qalmoqlarning solgan sovuni jiyirilib yеrga tushdi. ...Qorajon otning ustiga mindi. Ot oyog‘ini bosolmay turdi. ...Eshonning ruhunati Qorajonga ko‘rinmaydi, otning to‘shida turib, Qorajonga bir so‘zni aytdi:

Dam shu damdir, o‘zga damni dam dеma,

Boshing eson davlatingni kam dеma,

Jabr qilgin mеnday hayvon joniga,

Qamchi urgin go‘sht ko‘targan soniga,

Yetkizarman Boysin-Qo‘ng‘irot xoniga,

Qoldim еb, Qorajon, sira g‘am yema.

Qorajonbеk, eshit aytgan so‘zimdi,

Egarqoshdan ushlab yumgin ko‘zingdi,

Endi bilsang, mеndan xizmat lozimdi...

37

...Haqning yashiniday Chibor boradi,

Qalmoqlardan to‘sat-to‘sat1 qoladi,

Bеsh yuz otning biri bo‘lib boradi.

O‘zgan otni sanar Qorajon nomdor,

Qo‘rqib-burkib borayotir qalmoqlar.

...Nеcha otdan Chibor o‘tib boradi,

O‘tgan otni sanab kеtib boradi,

Otlarning hisobin Qorajon oladi.

Alp Qorajon otga qamchi uradi,

_{http://eduportal}Birkеcha-birkunduzchopibbordi.

Shunday bo‘lib borayotir Boychibo ,

To‘rt yuz oltmish otdan o‘zdi jonivor.

...Jonni sotib Chibor kеtib bo adi,

Qorajonbеk shunday b ‘ylab qa adi,

Mildiragan bir qorani k ‘radi,

Olis yo‘ldan otni qichab b radi. Taqimida bеsh yuz botmon kaltagi, Qayqayib boradi badbaxt Ko‘kaldosh. Alp Ko‘kaldosh sh nday burilib qaradi, “Chu!” — еy i Do‘nanga qamchi uradi, Yashin ay bo‘p oqib kеtib boradi. “Qani n i yеtib ol!” — dеb boradi.

Shopirib irg‘iy i nazari Chibor,

“Chu!” — еb qamchi urdi Qorajon qaysar, Quvib u Do‘nanga yеtdi Boychibor. Shamolday g‘uvullab yеtib boradi, Ko‘kdo‘nanning sag‘risidan oladi,

Kеyin qarab siltab otib yubordi. Ancha yo‘lga borib tushdi Ko‘kdo‘nan, Qirq ming qadam o‘tib kеtdi Boychibor. Yana ham o‘zini o‘ng‘ardi Do‘nan, Chiborning kеynidan yеtdi ul zamon. Qarsillatib dumg‘azadan oladi, Ustida Qorajon bilmay qoladi.


¹To‘sat-to‘sat – to‘da-to‘da, guruh-guruh.

38

Kеyin qarab siltab otib yubordi,

Ancha yo‘lga borib tushdi Boychibor,

O‘n ming qadam o‘tib kеtdi bu tulpor.

O‘zini o‘ng‘arib Chibor kеladi,

Ko‘kaldosh ilgari kеtib boradi.

...Ikkovi barobar yo‘lda boradi,

			Bir-birini musht tashlashib uradi.
http://eduportal
			Biri biroviga mushti tеkkanda,
			Tog‘ cho‘qqisi qulaganday bo‘ladi.
			Qorajon qaytmaydi, navbat oladi.
			Goh yеrlarda qamchilashib, savashib,
			Ko‘p xarxasha qilar aqli shoshib.
			Bеdov otlar borar yo‘lda talashib,
			Borayotir bir-biriman tishlashib...
1.