|
48
III-bob. MAHSULDOR QATLAMNI IKKILAMCHI OCHISHDA
QO‘LLANILADIGAN JIHOZLARNING ISH SAMARADORLIGINI
OSHIRISH ISHLARINI TAKOMILLASHTIRISH
3.1. Mahsuldor qatlamni ikkilamchi ochish va uning samaradorligini oshirish.
Ikkilamchi ochishning asosiy masalasi – qatlam quduq tubi zanasidagi
kollektorlik xossalariga salbiy ta’sir qilmasdan, mustahkamlash tizmasiga va
sement qobig‘iga kuchli deformatsiya bermasdan, quduq va mahsuldor qatlamni
gidrodinamik aloqasini to‘liq hosil qilishdir. Bu masalani hal qilishda perforatsiya
shartlarini tanlash, perforatsiya muhitini, shu sharoit uchun otuvchi apparatlarni
o‘lchamlarini va perforatsiya zichligini tanlash amalga oshiriladi.
Perforatsiya jarayonini ishlashda uyumning geologik – kon tavsiflari,
kollektorlarni turlari va quduqni texnik – texnologik ma’lumotlari hisobga olinadi:
- qalinligi, quduq tubi zonasini fil’tratsiya hajmiy xossalari va qatlamning
uzoq zonasi, tarmoqlanishini, qatlamning litofatsiallik tavsifi va neftning
qovushqoqligi;
- SNK (suv neft kontakti, gaznetfkontakti va gazsuvkontakti) oralig‘idagi
masofalar;
- perforatsiya oralig‘idagi qatlamning bosimi va harorati;
- perforatsiya oralig‘idagi mustahkamlash tizmasining soni, mustahkamlash
quvurlarining minimal ichki diametri;
- quduqni tiklikdan maksimal og‘ish burchagi;
- mustahkamlash tizmasining va uning sementli qobig‘ining holati;
- mahsuldor qatlamni birlamchi ochishda qo‘llanilgan suyuqlikning xossasi
va tarkibi.
Neft qazib olinuvchi quduqlarda perforatsiya oralig‘idagi tog‘ jinslarining
qatlam flyuidlari bilan to‘yinganligiga qarab aniqlanadi va burg‘ilash ishlarini
yetakchisi hamda geologik xizmat idorasi tomonidan qatlamlarni ochishda
mahsuldor ob’ekt butun qalinligi bo‘yicha ochiladi.
Gaz shapkali va tub suvli qatlamlarda faqat neftli qismi perforatsiya qilinadi.
Eng pastki teshikdan SNK – gacha bo‘lgan masofada va eng yuqoridagi GNK –
49
gacha bo‘lgan masofada har bir uyum uchun oraliqlarda o‘tkazmaydigan
qatlamchalarning mavjudligi yoki mavjud emasligi, noyaxlitligi tajriba yo‘li bilan
o‘rnatiladi.
Otuvchi perforatorlar bilan mahsuldor qatlamlarni repressiyada (quduq
tubining bosimi qatlam bosimidan kichik) ochish amalga oshiriladi.
Repressiyada mahsuldor qatlamni ochish perforatsiya qilish oralig‘ini ochish
qatlam bosimining normal va yuqori anomal qiymatg ega ekanligiga, shu bilan
birgalikda
kontakt
zonalariga
(SNK,GNK)
va
neftdagi
yemiruvchi
komponentlarning (H
2
S, CO
2
) mavjudligiga bog‘liq bo‘ladi.
Mahsuldor qatlamlarni repressiyada ochishda perforatsiyani xavfsiz olib
borish va quduqdan qatlamga katta hajmdagi suyuqliklarni kirib borishiga yo‘l
qo‘yilmasligi kerak.
Quduqni to‘ldiruvchi suyuqlik ustunining gidrostatik bosimi chuqurlikka
bog‘liq holda qatlam bosimidan yuqori bo‘ladi:
- 10÷15 % quduqning chuqurligi 1200 metrgcha bo‘lganda va farq 1,5 MPa
dan yuqori emas;
- 5÷10 % quduqning chuqurligi 2500 metrgacha (1200 dan 2500 metrgacha)
bosim 2,5 MPa dan yuqori emas;
- 4÷7 % quduqning chuqurligi 2500 metrdan katta (2500 metrdan loyihaviy
chuqurlikkacha), bosim 3,5 MPa dan yuqori emas;
Perforatsiyani olib borishdan oldin quduqni yuvish bilan NKQ sun’iy
quduqning tubigacha tushiriladi. NKQ orqali perforatsiya oralig‘ini to‘ldirish
hisobidagi perforatsiya va bufer suyuqligi va 100 – 150 metr perforatsiya oralig‘i
to‘ldiriladi va undan 100-150 metr yuqoriga ko‘tarilgung qadar haydaladi.
Quduqning usti otilmaga qarshi qurilmalar (priventorli zulfinlar) jihozlanadi.
Perforatsiyani olib borishda perforator bir oraliqqa ikki marta tushiriladi.
SNK va GNK zonalarini perforatsiya qilishda perforator bir marta tushirilib
amalga oshiradi.
Kuchsiz o‘tkazuvchan kuchsiz sementlangan qatlamlarni “Suv-qum-oqimli”
perforatsiya yordamida amalga oshirish tavsiya qilinadi.
50
Neft qazib olish sanoatida neft va gaz quduqlarini ochib perforatsiya qilish
ishlarining turlari va hajmlarining ko‘rsatkichi bo‘yicha (% da) bajarilishiga
muvofiq quyidagi tartibda taqsimlangan.
1.
Kumulyativ perforatsiY.
2.
Shundan qatlamga depressiyada.
3.
O‘qli perforatsiY.
4.
Gidravlik obraziv.
5.
Boshqa turdagi.
Quduqlarda hamma turdagi perforatsiya ishlarining ko‘pchiligi mahsuldor
qatlamga
∆P
r
repressiyada olib boriladi. Repressiyaning qiymati qatlam bosimiga
nisbatan quduqning chuqurligiga bog‘liq holda 5 – 10% dan (2,5 – 3,0 MPa dan
katta emas) yuqori bo‘lmasligi kerak.
Qatlamga repressiyada mahsuldor qatlamning quduq tubi zonasida
quduqning devorini kolmatatsiya qilib (5 mm. dan – 1,5 mm. qalinlikda) bekitilgan
zona hosil qilinadi va infiltratsiya zonasining radiusi 300 mm. dan – 1000 mm.
gacha bo‘ladi.
Qatlamga repressiya qanchalik katta bo‘lsa (hamda burg‘ilash eritmasining
suv beruvchanligi va uning mahsuldor qatlam kontaktlashish vaqti), qatlamni
ochishda qalin bekituvchi zona shakllanadi.
Qatlamlarni
ikkilamchi
ochishda
otuvchi
yoki,
“Suv-qum-oqimli”
perforatorlar qo‘llaniladi. Harakatlanish tartibi bo‘yicha otuvchi perforatorlar o‘qli,
torpedali va kumulyativ turlarga bo‘linadi. So‘nggi yillarda tik – egri chiziq stvolli
perforatorlar paydo bo‘lgan bo‘lib, eng yuqori teshuvchi samaraga egadir. Bu
turdagi perforatorlarni ba’zi bir geologik–texnik sharoitlarga muvofiq qo‘llash
chegralangandir.
Suv-qum-oqimli perforatsiya ba’zi bir mualliflarning fikrlariga oqimni
jadallashtirish vositalariga, kon tajriba ma’lumotlariga muvofiq kumulyativ
perforatsiyaga nisbatan amaliy yutuqlarga ega emas deb ko‘rsatiladi. Shu
sabablarga muvofiq hamda katta qiyinchiliklar tufayli “suv-qum-oqimli”
perforatsiya keng qo‘llanilishga yo‘l qo‘yilmaydi.
51
Mahsuldor qatlamlarni ochishda tik-qiya stvolli hamlali (zarbali) ta’sir
qiluvchi PVN90, PVN90 T, PVT73, PVK70 (ko‘ndalang gabaritlari 90,73 va 70
mm) o‘qli perforatorlar qo‘llaniladi, diametri 117,5 va 98 mm – li mustahkamlash
tizmalariga tushiriladi.
PVN turdagi perforatorlarda ikkita o‘zaro perpendikulyar tekisliklarda to‘rtta
stvol juft qilib joylashtirilgan bo‘ladi, o‘zaro muvozanatlashgan kuchlarni berish
uchun juftli stvollar umumiy poroxli kameraga bir-biriga uchrashishga boradi va
umumiy ta’sir etish kuchlari qo‘shiladi.
PVT 73 perforator konstruksiyasining ikki stvolligi bilan boshqalaridan farq
qiladi, bunda o‘qlar ikkita kanal bo‘yicha ikkita qarma – qarshi yo‘nalishda otiladi.
Bir kanalli ko‘p seksiyali PVK 70 perforatorda stvol perforator o‘qi bo‘yicha
o‘tadi, bunda o‘qlardan kuchaytirilgan diametrlardan va massasidan foydalaniladi.
O‘rtacha mustahkamlikka ega bo‘lgan tog‘ jinslarining yorib kirish
chuqurligi qo‘yida ko‘rsatilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
