1. Neft va neft mahsulotlarining xossalarini o’rganish usullari. Neft va neft mahsulotlarini fizikaviy xossalari: a qovushqoqlik

Mavzu: Neft haqida umumiy tushunchalar
Mavzu: Neft va tabiiy gaz mahsulotlarining xossalari
Reja:
1. Neft va neft mahsulotlarining xossalarini o’rganish
usullari.
2. Neft va neft mahsulotlarini fizikaviy xossalari:
a). qovushqoqlik;
b). qotish; xiralashish va kristal hosil bo’lish haroratlari;
c). o’t olish, alangalanish va o’z-o’zidan o’t olish haroratlari;
d). moddalarni nur sindirish qobiliyati.
Neft va neft mahsulotlarini xossalarini o’rganish usullari
Neft va neft mahsulotlarini xossalarini o’rganishda bir necha usullardan foydalaniladi:
1) kimyoviy, analitik kimyo usullari yordamida;
2) fizikaviy — bunda quyidagi xossalari aniqlanadi: zichligi (solishtirma og’irligi), qovushqoqligi, erish harorati, qotish va qaynash harorati, yonish issiqligi, molekulyar massasi va boshqalar;
3) fizik-kimyoviy usullar — kolorimetriya, potentsiometrik titrlash, nefelometriya, refraktometriya, spektroskopiya, xromatografiya;
4) maxsus usullar — oktan va tsetan sonlarini aniqlash, yoqilg’i va moy mahsulotlarini kimyoviy turg’unligini, alangalanishi va o’z-o’zidan alangalanish haroratlarini aniqlash va boshqalar.
Neft va neft maxsulotlarining fizikaviy xossalari
AQSh va Angliyada zichlik 600 (15,560C)da aniqlanadi. Adabiyotda bu birlikni mamlakatimizda qabul qilingan birlikka o’tkazish uchun maxsus jadvallar keltirilgan.

Neft va neft mahsulotlarini zichligi ularning kimyoviy tarkibi bilan bog’liqligi sababli, u katta ahamiyatga egadir. Shu sababli neft va neft mahsulotlariga GOST talablarini belgilanayotganda zichlik ham asosiy ko’rsatkichlar qatoriga kiradi.
Neftlarning nisbiy zichligi asosan 0,82 dan 0,9 gacha. Ba’zan bu ko’rsatkichlardan kamrog’i yoki yuqorirog’i ham uchraydi.
Neftni qisqa fraktsiyalarini zichligi, ularning tarkibidagi uglevodorodlarning turiga bog’liqdir. Masalan, utlevodorodlarning molekulasida 6 ta uglerod atomi bo’lsa, (geksan, metiltsiklopentan, tsiklogeksan va benzol), ular 68,7° dan to 810C gacha qaynaydi, nisbiy zichligi 0,660, 0,749, 0,779 va 0,879.