Qо‘lyozma huquqi udk 665. 63 Orzuev Shoxrux Nuriddinovich

2.7. Mahsuldor qatlam zonasi filtratsiya holatini neft qazib olish jarayoniga 
ta’sir etishi 
Quduqlarni loyihalashtirishda va debitini tahlil qilishda, joriy neft olishda, 
kondensatsiyani baholashda va kon-geologik holatlarini yaxshilash bo‘yicha 
qarorlar qabul qilishda qatlam quduq atrofi zonasi holati muhim rol o‘ynaydi. 
Quduqlar burg‘ilab ochilgandan keyin kollektorlarni sinash natijalarini ko‘rsatgichi 
qatlam holatini aniqlaydi.
Amalda shunday holatlar uchraganki, qatlam kollektorlari ochilganda oqim 
bermagan. Unga sabab, quduq atrofi zonasidagi filtratsiya xossalarini 
yomonlashganligi sabab bo‘lgan. QFX-sini quduq atrofi zonasida yomonlashuvi 
quduqni mahsuldorligi bilan harakatlanib, neft oluvchanlik koeffitsiyentini 

---

44 
ishlatish ko‘rsatgichini pasayishiga, ishlash muddatini oshib ketishiga olib keladi. 
O‘tkazuvchanlik yomonlashgan zonadagi qarshilikni yengish uchun qatlam 
energiyasini katta qismi yo‘qotiladi, natijada qatlamni beruvchanlik samaradorligi 
pasayib ketadi.
Quduq atrofi zonasida bosimni tushish jarayoniga bog‘liq holda qatlamda 
«quduq – quduq atrofi zonasi – quduq oralig‘i qismi» dagi texnik tabiiy tizimlar 
mavjud 
bo‘lib, 
ularni 
o‘rtacha 
o‘tkazuvchanligi 
quduqlar 
oblastini 
o‘tkazuvchanligini aniqlaydi.
Quduq atrofi zonasida filtratsiya xossasini yomonlashuvi natijasida 
qatlamlarni mahsuldorligini pasayishi, gidrodinamik ko‘rsatkichlarni miqdori bilan 
tavsiflanadi. Bu miqdor quduqlarni mahsuldorligini quduq atrofi zonasini 
yomonlashguncha va undan keyin ko‘rsatgichini – quduqqa ishlov berilgandan 
keyingi parametrlarini ko‘rsatgichiga nisbatiga qarab baholanadi. 
Quduq atrofi zonasini (QAZ) o‘tkazuvchanligini 5 martaga yomonlashuvi 
quduqni mahsuldorligini 2 martaga kamaytiradi: QAZ-ni o‘tkazuvchanligini 10 
marta pasayishi mahsuldorlikni 3,5 marta kamaytiradi. O‘tkazuvchanligi 
yomonlashgan zonalarni uzunligini o‘lchash muhim holat hisoblanib, u o‘nlab 
santimetr uzunlikni tashkil etishi mumkin. Shu bilan birgalikda e’tiborni shunga 
qaratishimiz kerakki, QAZ-ni o‘tkazuvchanligini oldingi holatiga nisbatan 5-10 
martaga oshishi mahsuldorlikni 10% ga oshirish mumkin.
Yuqorida keltirilgan tahliliy ma’lumotlarimizga asoslanib, quduq atrofi 
zonasida QFX sini boshqarish bo‘yicha asosiy strategik yo‘nalishi amalga oshirish 
mumkin.
- birinchidan, ochish texnologiyasini, sinashni va qatlamni ishlatishni tanlash 
yo‘li bilan o‘tkazuvchanlikni yomonlashuvini minimumga keltirish;
- ikkinchidan, qatlamga maqsadli yo‘naltirilgan ta’sir etishni yo‘lga qo‘yib 
quduq atrofi zonasini filtratsiya xossalarini tiklash.
QFX-si tiklanganda quduq mahsuldorligini qisqa vaqt davomida ko‘paytirish 
mumkin, shu bilan bir vaqtda QAZ-sini tabiiy FX-sini yaxshilanishi 
mahsuldorlikni katta bo‘lmagan qiymatga oshiradi.

---

45 
QAZ-sida qatlam QFX ni yomonlashuvi natijasi bilan ishga tushirilgan 
bo‘lsa bunday quduqlar rejalashtirilgandan past miqdorda neft beradi. Bunday kam 
debitga ega bo‘lish sistematik davom etishi mumkin. 
Qatlamga mos kelmaydigan burg‘ilash eritmalarni tanlanishi, quduq 
burg‘ilab ochilgandan keyin mahsuldorlikni pasaytirib yuboradi. Aniq bir muddat 
o‘tgandan so‘ng uyumni ishlatish momentida qatlamga suyuqliklar haydalmaganda 
neftoluvchanlikni pasayib ketishiga olib keladi va kon samarali ishlatish muddati 
cho‘ziladi. 
Joriy neft oluvchanlikni yo‘qolishi va ishlatish muddatini uzayishi, qatlamni 
burg‘ilab ochishda mahsuldorlikni yomonlashuvi suv bostirilganda ham qatlamni 
egallab olish koeffitsiyentini pasayishiga keltiradi.
Quduqlarga suyuqliklarni haydash samaradorligi joriy neft oluvchanlik 
hajmi bilan belgilanadi. Bizga ma’lumki Shimoliy O‘rtabuloq konida qatlam 
bosimini pasayishi va suvlanishi darajasini oshishi hisobiga qazib olish 
ko‘rsatgichi pasaygan.
Shunday qilib, qatlamni burg‘ilab ochishda quduq atrofi zonasini filtratsiya 
xossasini yomonlashuvi neft qazib olishni kamayishiga, ishlatishni texnologik 
ko‘rsatgichlarini yomonlashuviga sabab bo‘lib, amalda neftni yo‘qotilishga olib 
keladi. Konda quduqlar oralig‘ida qoldiq neftlarni qolib ketishi burg‘ilash ishlarini 
olib borishni va qatlamga ta’mir etishini samarali texnologiyalarini qo‘llashni talab 
qilmoqda.