Qishloq xo‘jalik ekinlarini zararkunandalari, kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari

1.7-rasm. Ko‘sak qurtining rivojlanish bosqichlari.

Kurash choralari.

Agrotexnik tadbirlar: yerni kuzgi chuqur shudgorlash; zararlanadigan ekinlarni bir-biridan uzoqroq joylashtirish; g‘o‘za qator oralariga ishlov berish; chekankada o‘simlikning o‘sish nuqatasini fartuklarga yig‘ib chetga olib chiqib tashlash; g‘o‘zani ortiqcha sug‘orib g‘ovlashiga yo‘l qo‘ymaslik.

Biologik usul: har 2 gektar g‘o‘za maydoniga 1tadan feromon tutqich o‘rnatish va 1ta tutqichga bir kechada 2-3 ta kapalak tushganda 4-5 kun oralatib 3 marta trixogramma tuxumxo‘ridan har gektariga 1grammdan 5x5 sxemada 400ta nuqtaga zararkunandaning har bir avlodiga qarshi chiqarish. Ko‘sak qurtining o‘rta va katta yoshdagi qurtilariga qarshi brakon entomofagidan 1:20; 1:10; 1:5 nisbatlarda zararkunandaning har avlodiga qarshi 3 martadan 4-5 kun oralab 10x10m sxemada chiqarish. Ko‘sak qurtining kichik yoshdagi qurtlariga va tuxumiga qarshi oltinko‘z entomofagining 3-4 kunlik tuxumidan gektariga 500 tadan 1500 tagacha chiqarish ham yaxshi samara beradi.
Kimyoviy usul: zararkunandaning miqdori har 100 ta o‘simlikka 8-10 ta yosh qurtlari va tuxumi to‘g‘ri kelganda foydali xasharotlarga kam zararli bo‘lgan Avaunt 15% li sus.k. 0,4-0,45 l/ga; siperfos 55% em.k. -1,5l/ga; deltafos 36% em.k.-1,5 l/ga; politrin 35% em.k.-1l/ga; karate 5,0% em.k va uni analoglari 0,5 litr ga, mospilan 20% n.k. -0,3 l/ga; Nurell-D 55% em.k. -1,5l/ga; sumi-alfa 20% em.k.- 0,15 l/ga va boshqa ruxsat etilgan dorilar bilan ishlov berish tavsiya etiladi.
Karadrina - Karadrina qurtlari o‘simlik barglarini zararlaydi. Gamma tunlami, o‘tloq parvonasi ham shunday zarar yetkazadi. Karadrina havfli zararkunandalaridan bo‘lib, vaqti-vaqti bilan nihoyatda ko‘payib ketadi. Zararkunanda 70 turga yaqin ekinni zararlaydi (1.8-rasm). Uning yosh qurtlari o‘simlik bargini qirtishlaydi, katta yoshdagilari esa kemiradi va barglarni teshadi. U barg chetlarini ham kemiradi. Zararkunanda ba’zan novdalar, hatto hosil organlarini ham zararlaydi. Karadrina O‘zbekistonda 6 martagacha avlod beradi, bir avlodi 30 kunga qadar rivojlanadi. Zararkunandaning qishki uyqudan chiqqan kapalaklari 2000 tagacha, keyingi bo‘g‘in kapalaklari esa 300 dan 600 tagacha tuxum qo‘yadi.