Qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti

Muammoli vaziyatni hal etish darajalari: 
- o`qituvchi muammoni qo`yadi va o`zi yechadi; 
- o`qituvchi muammoni qo`yadi va uning yechimini o`quvchilar bilan 
birgalikda topadi; 
- o`quvchilarning o`zlari muammoni qo`yadilar va uning yechimini 
topadilar. 
Bilimlarni muammoli yo`l bilan bayon qilish o`quvchilarning ijodiy 
imkoniyatlarini kengaytirishga, noma’lumni izlab topish jarayonida o`zligini 
namoyon etishga imkon beradi. Muammoli ta’limda o`quvchilarning faoliyati 
shunday tashkil etiladiki, ularda o`rganilayongan bilimlarga ehtiyoj tug`diriladi. 
Bu usul o`rganilishi ko`zda tutilgan til hodisasini o`quvchidan pinhon saqlaydi; 
unda bilishga ehtiyoj zaruriyati tug`iladi. Muammoli ta’lim o`quvchilarning 

---

108 
mustaqil ijodiy fikrlashini o`stirishga qaratilgan. Bunday ta’lim esa 
rivojlantiruvchi ta’limdir. 
Muammoli o`qitish muammo yaratish (muammoni vujudga keltirish) 
bilan boshlanadi. Ona tili ta’limi jarayonida muammoli vaziyat quyidagi 
hollarda yuzaga keladi: 
- noma’lumni izlab topish, qiyinchilikni bartaraf etish zaruriyati 
tug`ilganda; 
- ona tilidan egallangan bilimlarni yangi sharoitda qo`llash ehtiyoji yuzaga 
kelganda; 
- muammoli topshiriq bilan uni bajarish usuli o`rtasida nomutanosiblik 
vujudga kelganda. 
Ona tili darslarida muammoli vaziyat yaratishning quyidagi usullaridan 
foydalanish mumkin: 
1.Tilga oid dalillarni tahlil qilish asosida muammoli vaziyat yaratish. 
Til hodisalarini kuzatish tahlilning samarali shakli sanaladi. Bu usul yordamida 
muammoli vaziyat yaratish uchun o`quvchilardagi mavjud bilimlarga asoslanib, 
noma’lum muammoni aniqlashni ularning o`zlariga topshirish mumkin. 
Masalan, “Nutq tovushlari va ularning hosil bo`lishi” mavzusini o`tishda tahlil 
uchun quyidagi topshiriqlar o`quvchilar hukmiga havola etiladi va muammoli 
vaziyat yaratiladi: 
1.Har biringiz nutq tovushlarini hosil qilib ko`ring. 
2.Nutq tovushlarini hosil qilishda faol ishtirok etgan nutq uzvlarini sanang. 
Nega ular faol nutq tovushlari ekanligini isbotlang.