Qaxxorova Sevara Maqsatillo qizi “Terak va tolning zararkunanda hasharotlari va ularning ekologiyasi”

3. Tadqiqot natijalari 
3.1. Terak va tol zararkunandalarining tur tarkibi. 
Yuqorida ta’kidlanganidek terak va tolga zarar keltiradigan zararkunandalar 
700 ga yaqin tur hasharotlar va 100 ga yaqin kasallik qo’zg’atuvchilar dan iborat. 
O’zbekiston sharoitida esa tol va terakka zarar yetkazadigan hasharotlar soni 34 ta 
turni tashkil etadi [4].
Terak va tolga zarar keltiradigan hasharotlarning tur tarkibini aniqlash 
maqsadida Urgut tumanining Pochvon qishlog’idagi 48 ta terak va 14 ta tol 
daraxtlari ko’zdan kechirildi. Tekshirilgan 62 ta daraxtlarning 19 tasi aholi 
hovlilarida va 43 tasi ko’chalardagi ariqlar bo’yida o’sadi.
Tekshirilgan daraxtlarda hasharotlar sinfining 3 ta turkumiga oid 9 ta tur
hasharot zararkunanda sifatida qayd etildi. Olingan natijalar 3.1.-jadvalda 
keltirilgan.
Terak va tol zararkunandasi sifatida qattiqqanotlilar turkumining 
Ceramlycidae, Chrysomelidae 
va
 Ipidae
oilalariga mansub 5 ta turi, tengqanotlilar 
turkumining
Aphidinea
va 
Diapspididae
oilalariga mansub 2 ta turi, kapalaklar 
turkumining 
Hyponomeutidae
va 
Lymantriidae
oilalariga mansub 2 ta turi 
aniqlandi.
Tadqiqot o’tkazilgan yilda qayd qilingan zararkunandalar orasida terak va 
tolga jiddiy zarar keltirganlari sharq bagxo’ri
 
(Agelastica orientalis), terak kuyasi 
yoki targ’il kuya (
Lithocolletis populiella
) va terak bargxo’ri
(Melosoma populi) 
bo’ldi. Bu uchta tur zararkunanda doimiy dominant tur bo’lsada, turli yillarda 
ularning dominantlik darajasi o’zgarib turadi. Ba’zi yillarda terak bargxo’ri 
ustunlik qilsa, boshqa yillarda sharq bargxo’ri ustunlik qiladi. Ammo, keyingi 
yillarda terak kuyasi keltiradigan zararining kattaligi jihatidan birinchi o’rinda 
turibdi. 2017 yilda ham dominantlik darajasi jihatidan terak kuyasi birinchi, sharq 
bargxo’ri ikkinchi va terak bargxo’ri uchinchi o’rinda bo’ldi.
Quyida sharq bagxo’ri va terak kuyasining biologik va ekologik 
xususiyatlari haqida batafsil to’xtalib o’tamiz.