Radiouzel kartoshka kuyasi (Phthorimaea orerculella)

RADIOUZEL
Kartoshka kuyasi (Phthorimaea orerculella) tangachaqanotlilar
(Lepidoptera) turkumining o‘miz qanotli kuyalar (Gelechiidae) oilasiga mansub.
Zarar keltiruvchi o‘simliklari: Kartoshka kuyasi kartoshka, tamaki, pomidor, baqlajon va boshqa ituzumsimon o‘simliklarga ko‘plab zarar etkazadi. Ayrim ma’lumotlarga ko‘ra kartoshka kuyasi omborlarda saqlanayayotgan kartoshkaning 60 – 70% ni yaroqsiz holatga keltirgani va Avstraliyada kartoshka hosilining qariyb 80 % i nobud qilgan.
Tarqalishi: Kartoshka kuyasining vatani – Amerikadir. 1938 – yilda Gruziyaning Poti tumanida kuya topildi, bu hasharot qandaydir chet el paroxodining oziq – ovqat omboridan o‘tgan bo‘lsa kerak; kartoshka kuyasining bu o‘chog‘ini karantin inspeksiyasi o‘z vaqtida tugatdi.Zarari: Kartoshka kuyasi ko‘chatlarga ham, o‘zini tutib olgan o‘simliklarga ham zarar etkazadi: ko‘chatlarning ayrim barglarini va ba’zan butun tupini quritib qo‘yadi. Tamaki o‘simligiga kuya tushsa, tamaki sanoat uchun yaroqli hosil bermaydi. O‘zini tutib olgan o‘simliklar bargi tamomila zararlanganda quvvatdan ketib, hosili juda kamayadi. Kartoshka kuyasi pomidorning ba’zan mevasiga ham zarar etkazib, uni yaroqsiz qilib qo‘yadi. Kuya kartoshka ekinlarining bargidan tashqari yuzaroqdagi kartoshkasiga ham zarar etkazadi. Dalada kartoshka qazib olingandan keyin, shuningdek omborda turganda unga kuya katta zarar etkazishi mumkin.
Kurash tadbirlari: Kuya tarqalgan joylardan mamlakatimizga shu hasharot o‘tishiga yo‘l qo‘ymaydigan umumiy karantin choralari ko‘rilishi kerak. Kartoshka jips berk kameralarda serouglerod yoki metil bromid bilan dorilanib, kuyadan tozalanadi. Kartoshka kuyasi tushgan dalalarda kartoshka qazib olingandan keyin tuproqni serouglerod bilan fumigatsiya qilish, agrotexnika choralarini ko‘rish – kuzda erni chuqur haydash, dalalardagi o‘simlik qoldiqlarini yo‘qotish, o‘simliklarning o‘sish davrida ularning atrofidagi va umuman daladagi ituzumsimon begona o‘tlarni yo‘qotish, kartoshkani barvaqt qazib olish, kuya tushgan kartoshkalarni terib olib yo‘qotish tavsiya etiladi.