Qarshi muнandislik iqtisodiyot

stantsiyalarning enargetik ko’rsatkichlari.

Issiqlik yuritgichida ishlatilgan issiqlikdan tashqi va stantsion yuklamalarni qoplash uchun foydalanilgan jarayon elektr energiyasi va issiqlik ishlab chiqarishining qo’rama usuli deyiladi.

Ishlatilgan bug’ni IES ning issiqlik yuritgichlarining ishlovchi muhitini isitish uchun foydalanish issiqlik regenerattsiyasi deyiladi.
Kondensatorsiz ishlaydigan qarshi bosimli turbinalar q’llanilganda issiqlik yuklamasi turbinadan o’tayotgan barcha bug’ yordamida qoplanadi.
2-1 rasmda Bug’ turbinali qurilmada amalga oshiriladigan ideal qo’rama jarayonning T, S – diagrammasi keltirilgan.

Qurilmada faqat mehanik energiya ishlab chiqarilganda sarflangan issiqlik 2-4-5-6-8-2 yuza bilan va kondensatorda yo’qotilgan issiqlik esa 1-2-8-9-1 yuza bilan o’lchanadi.

Qo’rama jarayonda bug’ yuqoriroq bosimga kengayadi. Ishlab chiqarilayotgan mehanik energiya ham tegishlicha kamayadi. 3-4-5-6-7-3 yuzaga ekvivalent bo’ladi. Turbinadan chiqqan bug’ning issiqligi atrof muhitga yo’qotilmaydi, yoqilg’i tejab qolinadi.
IEM da tejalgan yoqilg’ining miqdori:
u_tej=(В_kes+В_qoz)-В_IEM (2-9)

Qo’rama usulda elektr energiyasi va issiqlik ishlab chiqarishning energetik samarodorligi tejalgan yoqilg’i tejash bilan belgilanadi.

Tejalgan issiqlikni:
Q_tej =( Q_IES+ Q_qoz)-(E_qurama- Q_iste’mol)=E_qurama/ г_t-E_qurama=E_qurama*(I/ г_t-I)
Iste’molchilarga berilgan bir birlik issiqlik nisbati tejalgan solishtirma issiqlik:
q_tej= Q_tej / Q_iste’mol =E_qurama/ Q_iste’mol (I/ g_t-I)=E_qurama (I/ g_t-I) (2-10)

4. 
   IESning iqtisodiy ko’rsatkichlari.
   

Elektr stantsiyasida ishlab chiqarilgan elektr energiyasining tan narxi shu stantsiyaning asosiy ko’rsatkichi hisoblanadi.

Kondensatsion elektr stantsiyalarida ishlab chiqarilgan elektr energiyasining barcha harajatlar (X ni shu davr ichida iste’molchilarga berilgan elnetr energiyasini miqdori E_ber bo’lish yo’li bilan aniqlanadi:
S_e=Х/Э_ber (2-11)

Ishlab chiqarish harajatlari quyidagilardan tashkil topgan:

a) yoqilg’i harajatlari
b) xizmatchilarning mehnat haqi
v) sovitish suvi va turli materiallarga bo’lgan harajatlar
g) amartizattsion chegirmalar, kapital mablaglari 6-7%ni tashkil qiladi.
Qolgan bandlardagi harajatlar IES ning yuklamasi va ish holatlariga bog’liq o’zgarmas harajatlar deyiladi. Tenglamada quyidagicha yozish mumkin:
S_e=Х_o’zgar/Э_ber+Х_o’zgar/Э_ber=Х/Э_ber (2-12)

Iste’molchilarga berilgan issiqlikning bir birligiga nisbatan yoqilg’i issiqligining solishtirma sarfi shartli ravishda quyidagiga teng:

Q_I=1/ ή_qozⁿ *М*1\ ή_I.о *1/ ή_I.Qⁿ (2-13)
Ή_I.Qⁿ -qurilmaning netto FIKi.
Issiqlik ishlab chiqarish uchun yoqilg’ining mutloq sarfi:
В_I=Q_iste’mol*q_I*1/Q_Q^I (2-14) В_e=В_IEM-В_I (2-15)
IES dagi keltirilgan harajatlar quyidagi tenglamadan aniqlanadi:
Х_kel=а*К_IEM+ Х^yil (2-16)
bunda: a=1/Т=1/8=0,12-normativ koeffitsent;
К_IEM-IEM ning kapital mablaglari;
Х^yil-yillik ishlab chiqarish harajatlarining yig’indisi.

4.