Qarshi muнandislik iqtisodiyot

1 – mavzu: Mamlakatning elektrlashtirish va elektr
stantsiyalarining umumiy ta’rifi.

I-I. Elektrlashtirish va uning O’zbekistondagi rivoji

I-2.Energiyaning tabiy manbalari
I-3.Elektr stantsiyalarining turlari
I-4.Sanoatda elektr stantsiyalarining o’ziga xos xususiyatlari.

Tayanch iboralar: Elektr, energiya, stantsiya, plan, organiq, radiatsiya.

1. 
   Elektrlashtirish va uning O'zbekistondagi rivoji.
   

Elektr energiyasini sanoat transport va qishloq xo’jaligida, aholini maishiy va madaniy maqsadlari uchun qo’llanishi elektrlashtirish deyiladi. U mamlakat xayotida eng muhim ahamiyatga ega. Elektrlashtirish xalq xo’jaligining barcha sohalarini rivojlantirish hozirgi zamon taraqqiyotini amalga oshirish uchun yetakchi qonun hisoblanadi.

Elektrlashtirishning O’zbekistondagi rivoji Sobiq Sovet Ittifoqi energiyasining rivojlanishi tarixi bilan bog’liq. 1913 yili Rossiyadagi elektr stantsiyalarining umumiy quvvati 1.1mlrd kvt va energiyasini ishlab chiqarish esa 2mlrd kvt soatni tashkil qiladi. 1920 yili GOELRO plani qabul qilingandan keyin elektrlashtirish jadal rivojlandi va 60 chi yillarning o’rtalariga kelib Sovet Ittifoqi elektr energiyasini ishlab chiqarish jami bo’yicha dunyoda ikkinchi (AKSHdan keyin ) o’ringa chiqdi. 1990 yili elektr stantsiyalarining umumiy quvvati 350 mln kvt dan oshib ketdi va yiliga 2 trillion kvt soatga yaqin elektr energiyasi ishlab chiqarildi.
O’zbekistonda ham shu davrda energetika jadal suratlar bilan rivojlandi.
Chirchiq daryosi gidravlik elektr stantsiyalarining qudratli tizmasi yaratildi. 1950-1980 yillarda issiqlik elektr stantsiyalari barpo etildi. O’zbekiston energetikasining umumiy quvvati 11,5 mln.kvt ga yetkazildi. Hozirgi paytda ko’rilayotgan Talimarjon DTES ining quvvati 3200 MVt ni tashkil etadi.

1.2. Energiyaning tabiiy manbalari.

1990 yili dunyoda 12000 mlrd.kvt.soatga yaqin elektr energiyasini ishlab chiqarildi.

Energiyaning tabiiy manbalari tiklanuvchan va tiklanmas turlariga bo’linadi. birinchi turiga quyidagilar kiradi:

1. 
   motaniq energiya: daryo va ko’llar oqimining energiyasi, dengiz qirg’og’ida suvning ko’tarilishi va qaytish energiyasi, shamol energiyasi;
   
2. 
   yer osti suvlarining issiqligi;
   
3. 
   oftob radiyattsiyasi.