Qarshi muнandislik iqtisodiyot

Аннотация
Сборник лекции дисциплине направления 5520100 бакалавров «Теплоэнергетика». Содержит сведения о типах промышленных тепловых электрических станций, их общий, характеристиках, принципах работы, схемах и основных показателях. Описаны отдельных элементы тепловых схем и способы расчета схем в целом. Приведены данные о выборе и расчете основного и вспомогательного оборудования электростанций и их компоновке. Большое внимание уделено техника–экономическому обоснованию выбора состав оборудования и режима его работы.
Mundarija.
Kirish:
1. Mamlakatlarni elektrlashtirish va elektr stantsiyalarining umumiy ta’rifi…………………………………...
I-I. Eletrlashtirish va uning O’zbekistondagi rivoji……………
I-2.Energiyaning tabiy manbalari……………………………………
I-3.Elektr stantsiyalarining turlari………………………………
I-4.Sanoatda elektr stantsiyalarining o’ziga xos xususiyatlari…
2. Issiqlik elektr stantsiyalari (IES)ning energetik va iqtisodiy ko’rsatkichlar…………………………………………
2-1.Umumiy tushunchalar……………………………………………
2-2.Faqat elektr energiyasini ishlab chiqaruvchi stantsiyalarining energetik ko’rsatkichlari……………………………………………
2-3.Elektr energiyasi va issiqlik ishlab chiqaruvchi stantsiyalarining energetik ko’rsatkichlari………………………
2-4.IESning iqtisodiy ko’rsatkichlari……………………………
2-5.Elektr stantsiyasi ish holatlarining asosiy ko’rsatkichlari ……….
3. Bug’ turbinali elektr stantsiyasining texnologik va issiqlik sxemalari…………………………………………………
3-1.Texnologik sxema………………………………………………
3-2.Bug’ turbinali elektr stantsiyasining issiqlik sxemasi…….
4. Deaeratorlar……………………………………………………….
4.1. IES larda qo’llaniladigan deaeratorlar……………………..
4.2. Ta‘minot suvini termik deaeratsiya qilish…………………..
4.3. Rediktion sovitish qurilmalari……………………………..
5. IESda yo’qotilgan kondesat o’rnini to’ldirish………………
5.1. Tabiiy suv manbalari.
5.2. To’ldiruvchi kondensatning umumiy qattiqligi.
6.Turbinalarning turlari va ularning holat diagrammalari………
6.1.Turbinalarning turlari va ularni belgilash…………………
6.2.Turbinadagi bug’ sarfini aniqlash……………………………
6.3.Turbina ish holatlarining diagrammalari……………………
7. IESning issiqlik sxemasini hisoblash…………
7.1.Issiqlik sxemasini hisoblash …………………………………
7.2. Issiqlik sxemasini hisoblash misoli………………………
.Gaz turbinali qurilmalar…………………………………………………
8.1.Gaz turbinali qurilmalarining texnologik va issiqlik sxemalari……….
8.2.Issiqlik taminoti uchun mo’ljallangan GTKlar………………………..
8.3.Bug’ –gaz qurilmalarining umumiy tarifi……………………………..
8.4.Issiqlik taminoti uchun mo’ljallangan BGKlari……………………….
9. IESning quvurlar tizimi………………………………………………...
9.1. Quvurlar tizimining materiallari sinflari……………………………..
9.2. Quvurlar tizimida qo’llaniladigan elementlar………………………..
10.IESning yoqilg’i xo’jaligi……………………………………………..
10.1.Yoqilg’ilar haqida umumiy ma‘lumot………………………………
10.2. Qattiq yoqilg’ilarni tashish va yoqishga tayyorlash………………..
10.3. Suyuq yoqilg’ilar ularni tashish, saqlash va yoqishga tayyorlash….
11. IESning suv taminoti…………………………………………………
11.1.IESning texnik suvga bo’lgan ehtiyojlari……………………………
11.2.Suv taminoti tizimlari …………………………………………….....
12. IEMning turi va quvvatini tanlash……………………………………
12.1.Issiqlik elektr markazining quvvatini tanlash………........................
12.2.IEMning turbinalarining turi va sonini tanlash………......................
12.3.IEMning Bug’ qozonlarining turi va sonini tanlash………………..
13. IESning bosh tarixi (plani ) va uning bosh binosida jihozlarining joylashishi……………………………......................................................
13.1.IESning bosh tarixi (plani) …………………………………………
13.2.IESning bosh binosi va unda asosiy yordamchi jihozlarining joylashishi………………………………………………………………..
14. IESni ishlatishni tashkil qilish……………………………………….
14.1.IESning ish holatlari………………………………………………..
14.2.IESning o’z ehtiyojlariga ishlatadigan energiyasining sarfi……….
14.3.IESni ishlatishni tashkil qilish……………………………………..
15. IESni avtomatlashtirish……………………………………………..
15.1.Avtomatlashtirishning maqsad va vazifalari………………………
15.2. IES ni avtomatlashtirish orqali samaradorligini oshirish…………
16. IESning ish ko’rsatkichlari………………………………………….
16.1. IES ning ish ko’rsatkichlarini iqtisodiy baholash…………………
16.2. IES ish ko’rsatkichlarini aniqlashda yoqilg’i harajatlarining ahamiyati.
17. Elektr energiyasining hosil qilishning ba’zi usullari………………..
17.1.Atom elektr stantsiyalari…………………………………………..
17.2.MGD generatorli qurilmalar………………………………………
18.Sanoat issiqlik elektr stantsiyalari rivojlanishining yo’nalishlari……
18.1. Sanoat issiqlik elektr stantsiyalarining rivojlanish yo’nalishlari….
18.2. Issiqlik elektr markazlarining ahamiyati…………………………..
Adabiyotlar…………………………………………………………


KIRISH

О'zbekiston energetikasi xalq xo’jaligining asosiy sohasi bo’lib Respublikada iqtisodiy va texnika taraqqiyotining mustahkam poydevoridir.

1913 yilda O’zbekistondagi barcha elektr stantsiyalarining quvvati 3000 kvt. ga teng bo’lib, yiliga 3.3 mln.kvt.soat elektr energiyasini ishlab chiqarar edi.
Respublikada energetikaning ravnaqi Toshkent shahri yaqinida joylashgan bug’ suv GESi qurilishidan boshlangan. Quvvati 3000 kvt bo’lgan bu stantsiya 1936 yilning may oyida ishga tushirilgan edi.
Ayni vaqtda bug’ suv GESini Toshkent tranvayini elektr energiyasi bilan taminlovchi dizel elektr stantsiyasi bilan bog’lovchi uzunligi 34 km li 39 ta transformator maskani bo’lgan 6 kvt li kabel tarmog’i ko’rilgan edi. Shu tariqa O’zbekiston energetika tizimini yaratishga asos solindi.
Chirchiq-bug’suv traktida elektr stantsiyalarini qurilishi tez suratlar bilan davom ettirilib, 1926 yildan 1940 yilga qadar mazkur yo’nalishda 67 ming kvt. quvvat ishga tushirildi. 1940 yilda O’zbekistondagi elektr stantsiyalarining o’rnatilagn quvvati 170.5 ming kvt. ga teng bo’lib, elektr energiyasini ishlab chiqarish 482 mln.kvt.soat ga yetdi.
Shundan 200 mln.kvt.soat gidravlik elektr stantsiyalarida ishlab chiqariladi.
1940 yilda Respublikada elektr energiyasini ishlab chiqarish jon boshiga 72.5 kvt soatni tashkil qilgan bo’lsa, 90 yillarga kelib bu ko’rsatkichga 220 kvt soatdan ortib ketdi.
O’zbekistonning energetika tizimini yiliga 60 mlrd.kvt soat ga yaqin elektr energiyasini ishlab chiqarish imkoniyatiga ega, unda umumiy o’rnatilgan quvvati11.5 mln. kvt. bo’lgan 37ta issiqlik va gidravlik elektr stantsiyalari ishlab turibdi.
O’zbekiston energetikasi tizimidagi barcha kuchlanishli elektr tarmoqlarining umumiy uzunligi 225 ming km dan ziyodini tashkil qiladi, shu jumladan 220 kvt ligi-5.5 ming km ga, 500 kvt ligi-1.7ming km ga teng.
Tarmoq tranformatorlarining umumiy quvvati 42 ming MVAdan ziyod.
O’zbekiston energetikasi tizimining o’rnatilgan quvvatlari tarkibidagi issiqlik elektr stantsiyalarining salmog’i 87% ni tashkil qiladi. Farg’ona issiqlik elektr markazi 330 ming kvt quvvatga, Muborak IEMi 60.Toshkent IEMi-30 ming kvt. quvvatga ega. Respublika energetika tizimining 3000 MVt.li Sirdaryo DTESi.2100 MVt.li Yangi-Angren DTESi 1920MVt.li Toshkent DTESi 1250 MVt li Navoiy DTESi 730MVt li Taxiyatosh DTESi eng yirik issiqlik stantsiyalari hisoblanadi. Ularda har birining quvvati 150MVt dan 300MVt gacha bo’lgan 30dan ortiq zamonaviy energetik bloklar o’rnatilgan.
Hozirgi vaqtga Markaziy Osiyoda eng yirik, loyiha quvvati 3200 MVt. (800 MVt.li 4ta bloki) bo’lgan Talimarjon DTESi qurilmoqda.
Chorvoq GESi (620MVt), Xo’jakent GESi (165MVt), Farhod GESi, G’azalkent GESi (120MVt) eng yirik gidravlik elektr stantsiyalari hisoblanadi.
Suv energetikasining kelajak ravnaqi Chirchiq daryosining energetik imkoniyatlaridan foydalanish maqsadida quriladigan umumiy quvvati 1250 MVt li GESlar tizmasi shu jumladan quvvati 450 MVt li Chirchiq GESi ko’rilishiga hamda kichiq suv oqimlari imkoniyatlaridan foydalanishga asoslangan.
Respublikaning 14ta yirik shaharlarida iste’molchilar markazlashtirilgan ravishda issiqlik energiyasi bilan taminlanadi. Suv isitish qozonlarining umumiy o’rnatilgan quvvati 250 ming Joul dan ziyoddir.
Faqat energetika va elektrlashtirish vazirligiga qarashli 2 quvurli issiqlik tarmoqlarining uzunligi 550 km dan ortiqni tashkil qiladi.
O’zbekiston energetikasi hozirgi Respublika xalq xo’jaligining energiyasiga bo’lgan ehtiyojlarini to’la to’kis taminlamoqda hamda elektr energiyani qo’shni mamlakatlarga eksport qilmoqda.

Nazorat savollari.

1. O’zbekistondagi energetikaning xalq xo’jaligidagi roli.

2. Respublikamizdagi energetik tizimlar haqida ma‘lumot.
3. Hozirgi zamondagi O’zbekiston energetika tizimining o’rnatilgan quvvatlari.
4. O’zbekistondagi eng yirik quvvatli elektr stantsiya haqida ma‘lumot.
5. O’zbekistonda GES lar haqida ma‘lumot.
6. Suv energetikasining kelajakdagi ravnaqi.
7. Energetika va elektrlashtirishning zamonaviy noan‘anaviy manbalari.