Педагогика олий билимгоҳи «Дефектология» ихтисослиги талабалари учун уқув қўлланма

Шундай қилиб, XIX аср охири — XX аср бошларида дудуқ-
ланиш бу мураккаб психофизик бузилишдир, деган фикрга
келииа бошланди. Айримларнинг эътирофига кўра, унинг асо-
сида физиологик характердаги бузилиш ётади, руҳий жиҳатлар
эса иккиламчи характерга эга (А. Гутцман, 1879; А. Куссмауль,
1878; И. А. Сикорский, 1889 ва бошқалар). Бошқалар руҳнй
жиҳатларни бирламчи, физиологик кўринишларни эса — руҳий
нотўкисликларнинг оқибати, деб ҳисобладилар (Хр. Лагузен,
1838; А. Коэн, 1878; Гр. Коменка, 1900; Т. Д . Неткачёв, 1913
ва бошқ.). Дудуқланишни ҳатто кутилиш новрози, қўрқув нев-
рози, нотўкислик неврози, боғланишсиз иевроз ва бошқалар
сифатида кўриб чнқишга уринишлар ҳам бўлди.
XX асрнинг 30- ва кейинги 50—60- йилларида дудуқланиш
механизмини И. П. Павловнинг инсон олий нерв фаолияти ва,
қисмаи, невроз механизми ҳақидаги таълимотларига суянган
ҳолда кўриб чиқа бошлашди. Бунда айрим тадқиқотчилар дудук-
ланишнн невроз аломати тарзида (Ю. А. Флоренская, Ю..А. По-
воринский ва бошқ.), бошқалар — унинг алоҳида формаси си-
фатида (В. А. Гиляровский, М, Б. Хватцев, И. П. Тяпугин,
М. С. Лебединский, 
С. С. Ляпидевский, 
А. И. Поварнин,
Н. И. Жинкин, В. С. Кочергина ва бошқ.) талқин қилдилар.
Лекин иккала ҳолатда ҳам дудуқланиш ривожланишининг бу
мураккаб ва турлича 
механизмлари 
невроз 
механизмлари
ривожланиши учун умуман ягонадир. Дудуқланиш бошқа нев-
розлар кабн қўзғалиш, тормозланиш ва патологик шартли реф-
лекснинг шаклланнш жараёнларидаги зўриқишни келтириб
чиқарадиган турли сабаблар натижасида пайдо бўлади. Ду-
дуқланнш, бу — аломат ҳам.-аломатлар йиғиндиси ҳам эмас,
балки марказий нерв системасининг умуман хасталашувидир