Педагогика олий билимгоҳи «Дефектология» ихтисослиги талабалари учун уқув қўлланма

(В.. С. Кочергина, 1962).
Дудуқланишнинг пайдо бўлишида бош мия қобиғидаги нерв
жараёнларининг бузилган (уларнинг кучи ва ҳаракатчанлиги-
нинг ортиши) ўзаро муносабатлари муҳим роль ўйнайди. Кат-
та яримшарлар қобиғи фаолиятидаги нерв бузилиши, бир томон-
дан, нерв системасииинг ҳолати, унинг меъёрдан четлашишига
тайёрлиги билан боғланган бўлиши мумкин. Бошқа томондан,
нерв бузилиши нохуш ташқи омиллар билан боғланган бўлиши
мумкиц. В. А. Гиляровский ҳам уларнинг дудуқланишнинг ке-
либ чиқишидаги аҳамиятини кўрсатиб ўтган эди. Нерв бузили-

---

ши бола олий нерв фаолиятининг 
алоҳида нозик бўлими —
нутқнинг заифлашувида акс этади, у нутқ ҳаракатларининг,
оҳангнинг бузилиши ва тортишиб қолишида намоён бўлади.
Қобиқ фаолиятининг бузилиши бирламчи ҳисобланади ҳамда
қобиқ ва қобиқ ости ораларидаги индукцион алоқаларнинг бузи-
лишига ҳамда шартли -рефлекторли механизмларнинг издан
чиқишига олиб келадики, улар қобиғ ости тузилиши фаолияти-
ни мослаштириб туради. Вужудга келган 
Шартларга қараб,
бундай ҳолларда қобиқнинг нормал 
мувофиқлашуви 
издан
чиқади — строипаллидар система 
фаолиятида салбий қўзғо-
лишлар ўрин тутади. Дудуқланиш механизмидаги унинг ролн
анча аҳамиятга эга, чунончи бу система меъёрли нафас олиш
суръати ва ритми, артикуляр мускуллар фаолияти учун масъул-
дир. Дудуқланиш стриопаллидумнинг органик ўзгариши ҳола-
тида. эмас, балки унинг функцияларининг 
динамик тарзда
огишида пайдо бўлади. Бу қарашлар невротик дудуқланиш
механизмини қобиқ-қобиқ ости алоқадорлигининг ўзига хос
бузилиши ҳақидаги тушунча сифатида акс эттиради (М. Зее-