Past konsentratsiyali ekstraksion fosfor kislotasi asosida suspendirlangan suyuq kompleks o'G'itlar

3.2. Qizilqum ekstraksion fosfor kislotasi asosida suspendirlangan suyuq o'g'itlarni olish jarayonining texnologik sxemasi

Olingan natijalar asosida biz past konsentratsiyali Qizilqum ekstraksion fosfor kislotasini ammonizatsiya (pH = 4,5; 5,5; 6,5 gacha) qilish va unga 26 % li bentonite suspenziyasi, ammiakli selitra qo’shib suspendirlangan suyuq NP-o'g'itlar, shu bilan birga kaliy xlorid qo’shish orqali esa suspendirlangan suyuq NPK- o’g’itlar ishlab chiqarishning asosiy texnologik sxemasini taklif qildik Cho'kindilarni ajratmasdan SSKO’ ishlab chiqarish sxemasi shakl. 3.2.

Sxema bo’yicha tezkor ammoniylashtirish bug’latgich (TAB) apparatlarida (5) past konsentratsiyali ekstraksion fosfor kislotasi (EFK) (16-18% P₂O₅) kondensatordan (4) keladigan gazsimon ammiak bilan ammonizatsiya qilinadi. TAB qurilmasidan foydalanish jarayonning yuqori samaradorligini va reaksiya issiqligi hisobidan sistemadagi suvni qo’shimcha bug'lanishini ta'minlaydi. Hosil bo’lga galar quruq va nam tozalash tizimidan o'tadi va keyin atmosferaga tarqaladi. Absorbsion suyuqlik EFK ni neytrallash bosqichiga qaytariladi.

EFKni ammiak bilan neytrallash reaktsiyasi paytida pulpa harorati 80-85 °C gacha ko'tariladi va ammofos pulpasining namligi dastlabki 68-70% dan 60-62% gacha kamayadi. Reaksiya muhiti pH o'lchagich bilan tartibga solinadi (6). Keyin bo’tqa kollektorda tortishish kuchi bilan yig'iladi (7), u erdan nasos (2) orqali aralashtirgichga (8) beriladi. U erda bir vaqtning o'zida 26 % li bentonit suspenziyasi beriladi. Foydalanilgan bentonite suspenziya garchi sistemaning yopishqoqligini oshirsa ham ammo, kristallarning o'sishiga to'sqinlik qiladi, ularning cho’kish tezligini pasaytiradi va suspendirlangan holatda kristallarning holatini saqlashga yordam beradi. Bentonit suspenziyasi uni bentinit gillarini issiq suvda 5 soat davomida 70 ^oC haroratda doimiy aralashtirib turilgan holarda aralashtirish yo’li bilan tayyorlanadi (kolloid zarrachalar 0,074 mm dan ko'p bo'lmagan). Ammofos pulpasining og'irlik nisbati bo'yicha bentonit suspenziyasi 100:3 massa nisbatida qo’shiladi.

Bentinit gillaridan suspenziya tayyorlash uchun moslama aralashtirgich va isitish jihozi bo'lgan idishdir (9). Suspenziya yaxshi tayyorlanishi, uning fizik-mexanik xususiyatlari jihatidan yuqori sifatli SSKO’ ishlab chiqarilishini ta'minlaydi. Barqaror ammofos pulpasini tayyorlashdan so'ng, u azotli o'g'itlar (ammiakli selitra) va eng so’nggida kaliy komponentlari (kaliy xlorid) bilan aralashtiriladi. Barcha qattiq komponentlar SSKO’ ga qo'shilishidan oldin 0,85 mm dan oshmaydigan zarracha kattaligiga qadar maydalab olinishi kerak. Nozik kristalli KCl dan foydalanish uning SSKO’ tarkibida cho’kishini istisno qiladi. Uning sekin erishi kaliy nitrat kristallarining beqaror shakllanishini istisno qiladi va SSKO’ni to'g'ri tayyorlash ularning sekin tarqalishini ta'minlaydi. ombordagi SSKO’ nasos(14) orqali vaqti-vaqti bilan aylantirish tuzlar cho'kishini oldini oladi. Agar komponentlarning qo’llanilishini ma'lum bir rejimi o’zgartish orqali barqaror suspendirlangan o'g'itlarni barqarorlashtiruvchi vosita qo'shmasdan olish mumkin. Texnologik rejim ko'rsatkichlari quyidagicha:

EFK dagi Р₂О_5miqdori, % ……………………………………….….16-18

Dastlabki EFK harorati, ^оС……………….………………………55-60

Gaz holatdahgi ammiak konsentratsiyasi NH₃, %......................….100

NH₃ : Н₃РО₄ ning mol nisbati…………..………..……………….1,2-1,5

Ammofos bo’tqasining рН ko’rsatgichi………………………….5,5-6,5

Ammofos bo’tqasining harorati, ^оС………………….…………..70-75

Ammofos bo’tqasining zichligi, г/см³……………………..……..1,2-1,25

Suv temperaturasi, ^оС……………………………………………75-80

Bentonit suspenziyasi konsentratsiyasi, %………………………26-28

Bentonit suspenziyasi miqdori, %……………………….……….3-4

Azotli va kaliyli komponentlarni eritish harorati, ^оС…………….30-50

Eritish vaqti, min…………………………………………………20-30

Ammofos bo’tqasi va ammiakli selitra

asosidagi NP- o’g’itning zichligi, g/sm³……………...……..1,25-1,3

Ammofos bo’tqasi, ammiakli selitra va kaliy xloridi

asosidagi NPK- o’g’itning zichlig, g/sm³ …………………………1,35-1,4

ozuqa komponentlari konsentratsiyasi (NРК), % kame mas…..……32

Shunday qilib, moddiy balans hisoblab chiqilgan va past konsentratsiyali EFK, azot va kaliy tuzlari asosida suyuq suspendirlangan NP va NPK o'g'itlarini ishlab chiqarishning texnologik sxemasi taklif qilingan.

SSKO’ olish jarayonining texnologik sxemasi quyidagi bosqichlardan iborat:

1. 
   Gazli ammiak bilan EFK ni pH = 6,5 ga qadar neytrallash;
   
2. 
   Ammofos eritmasiga bentonit suspenziyasini tayyorlash va qo'shib qo'yish;
   
3. 
   Belgilangan N: P₂O₅ nisbatida NP-o'g'itni olish uchun ammiakli selitraning suspendirlangan ammofosli bo’tqasi bilan aralashtirish,;
   
4. 
   belgilangan N : P₂O₅ : K₂O nisbatidagi NPK-o'g'it olish uchun suspendirlangan NP-suspenziyani quruq kaliy xlorid bilan aralashtirish;
   
5. 
   SSKO’ni qabul qilish, saqlash va tashish.
   

EFK, ammiak gazi (100% NH₃), ammiakli selitra, bentonitli gil va kaliy xlorid 1: 0,7 va 1: 0,7: 0,5 markadagi suspendirlangan NP va NPK o'g'itlarini ishlab chiqarish uchun dastlabki materiallar sifatida ishlatiladi.

SSKO’ ning yangi turlarini ishlab chiqarishni tashkil etishning iqtisodiy samaradorligini aniqlash uchun N:P₂O₅ = 1: 0.7 va N: P₂O₅: K₂O = 1: 0.7: 0.5 markadagi 100% P₂O₅ ga hisoblanganda uning 1 tonnasiga materiallarning sarflanish hisoblanadi.

Ishlab chiqilgan SSKO’ning tannarxi donador NP va NPK o'g'itlarining asosiy narxi bilan taqqoslandi. SSKO’ ning yangi turlarining texnik-iqtisodiy ko'rsatkichlarini hisoblashda yuvib kuydirilgan fosforit konsentrati, H₂SO₄, NH₃, ammiakli selitra, kaliy xlorid va bentonitli gill narxlari, temir yo'l tarifini hisobga olgan holda 2020 yil holatiga QQS hisobga olinmasdan sotish narxida olingan. Xom ashyoni qayta ishlash xarajatlari (ish haqi, materiallarning bilvosita xarajatlari, ishlab chiqarish xarajatlari va boshqalarni o'z ichiga olgan) donador o'g'itlar texnologiyasidan farqli o'laroq, suyuq o'g'itlarni ishlab chiqarishda qayta ishlash xarajatlari miqdorlarda xom ashyo narxining 15% miqdorida. Hisoblash natijalari shuni ko'rsatadiki, ammofos pulpasi (pH = 6,5), ammiakli selitra va 3% gil qo'shilgan kristalli kaliy xlorid asosida 1: 0,7 va 1: 0,7: 0,5 markali 1 tonna suspendirlangan NP va NPK o'g'itlari narxi mos ravishda 1 213 791 va 1 250 080 so'mni tashkil etadi. Shu bilan birga, donador mahsulotlarda 1 tonna o'g'it narxi (NP va NPK) 2 405 275 va 2 201 041 so'mni tashkil etadi. Natijada SSKO’ lar donador o’g’itlarga nisbatan 1,76 baravar arzon. Bu bo’tqani konsentrlash, donalash va quritish kabi energiya sarf qiluvchi bosqichlarning yo'qligi bilan bog'liq.

2. 3.3. 3-bobga xulosa

Ammofos bo’tqasiga maydalangan ammoniy nitrat va kaliy xlorid qo'shib N: P₂O₅: K₂O = 1:0,5:0,3; 1:0,6:0,3; 1:0,7:0,5; 1:0,8:0,5; 1:0,9:0,7 va 1:1:1 nisbatlarda suyuq suspenziyali NPK-o'g'itlarni olish jarayoni o'rganildi. Mahsulotlarda ammiakli selitradan foydalangan holda ammofos bo’tqasining o'rganilgan pH qiymatlari (pH = 4,51-6,56), ozuqaviy komponentlarning yig'indisi (N: P₂O₅: K₂O) 29,78-31,74%, ulardan 10.29-17.50% N, 5.04-10.58% K₂O va 8.39-10.58% P₂O_5umu, R₂O_5o’zl. : P₂O_5umu. - 98.65-99.59 va P₂O_5suv.: P2O5_umu = 91.45-94.33%. Ular suyuq va nasoslar yordamida uzatish oson. Agar pH = 5.53 bo'lsa, suspenziyalarning tinishdarajasi 1: 0,5: 0,3; 1: 0,6: 0,3; 1: 0,7: 0,5; 1: 0,8: 0,5; 1: 0.9: 0.7 va 1: 1: 1 markalarda suspendirlovchi agent qo'shmasdan 50.13; 47.11 va 36, 76%ni tashkil qilgan bo'lsa, bentonitning 3% li suvli suspenziyasi qo'shilishi bilan u 29.02 gacha kamayadi.

18. Xulosa

Suyuq o'g'itlar ishlab chiqarish holati ko'rib chiqiladi va har xil turdagi suyuq va to'xtatib qo'yilgan murakkab o'g'itlarni olish sohasidagi butun tadqiqotlar kompleksi tahlil qilinadi. Nashr qilingan chet el ma'lumotlari ustida o'tkazilgan hisob-kitoblar shuni ko'rsatadiki, suyuq suspendirlangan kompleks o’g’itlar ishlab chiqarish sexlarini qurish uchun kapital xarajatlar qattiq mineral o'g'itlarga nisbatan taxminan 20-25% past.

Laboratoriya sharoitida suyuq kompleks o'g'itlarni olish uchun "Ammofos-Maksam" AJda digitrat usuli bilan olingan va tarkibida (mas:%): 17,17% Р₂О₅, 2,2% SO₃, 0,16% Ca, 0,22% Mg, 0,39% Fe₂О₃ и 0,53% Al₂О₃ bo'lgan ekstraktsiyali fosfor kislota (EFK), ammiak gazi (100% NH₃), donador ammiakli serlitra (34,6% N) va kristalli kaliy xlorid (60% K₂O) xom ashyo sifatida qabul qilindi. Kristallarni ishlatishdan oldin ular 0,25 mm zarracha kattaligiga qadar ezilgan.

EFK ammonizatsiyasi asosida suyuq suspendirlangan NP-o'g'itlarni olish jarayoni amalga oshirildi. Ammofos bo’tqasi pH qiymati 6,56 gacha ko'tarilishi bilan tarkibidagi N_umu 6,29% ni tashkil qildi, P₂O₅ umumiy miqdori esa 16.06 % ni tashkil qilgan. O'rganilgan pH va harorat qiymatlarida olingan SKO’ suyuq oquvchan holatida bo'ladi. Saqlash muddatiga qarab xona haroratda SKO’ ning tinish darajasi o'rganildi. Bo’tqaning gomogenligini saqlash va kristallarninh o’sizshini cheklash maqsadida unga 26% li bentonitning suvli suspenziyasi kiritildi. 72 soatlik intervaldan keyin suspendirlangan SKO’ ning tiniqlik darajasi bentonitli gil qo'shilmasdan SKO’ ga nisbatan 1,48-2,19 baravar kam ekanligi ko'rsatildi. Suspendirlovchi agent sifatida ishlatilgan 26% li bentonitning suvli suspenziyasining maqbul miqdori 3 % deb belgilandi.

Past konsentratsiyali ekstraksion fosfor kislotasi, ammiakli selitra va kaliy xloridi asosida oingan SSKO’ning tarkibi va zichligi, yopishqoqligi, elektr o'tkazuvchanligi va tiniqlash darajasi o'rganildi. Ammofos bo’tqasi pH qiymatiga va suspendirlangan NP-o'g'itlar tarkibidagi N: P₂O₅ massa nisbatlariga qarab N va P₂O_5umu miqdori mos ravishda 12,55 dan 19,20% gacha va 9,22 dan 13,07% gachani tashkil qilgan. Barcha holatlarda namunalar suyuq oquvchandir (1,241-1,363 g/cm³ va 1,20-4,99 sPz).

SSKO’ larning elektr o'tkazuvchanligiga harorat oralig’ida o’rganildi va suyuq o'g'itlarning elektr o'tkazuvchanligi (41.0-65.4 Sm/sm) ma'lum bo'lgan suyuq o'g'itlarga yaqin.

Bularning barchasi 40 °C gacha bo'lgan haroratda suyuq NP-o'g'itlar past uchuvchanlikka ega va fizik-kimyoviy xususiyatlarini o'zgartirmasdan uzoq vaqt davomida faqat bentonit loyini qo'shish sharoitida saqlash mumkin degan xulosaga kelishimizga imkon beradi. Ushbu suspenziyalar kaliy komponentlarini qo'shib suyuq balanslangan NPK o'g'itlarini olish uchun asosiy eritma bo'lib xizmat qilishi mumkin.

Shunday qilib, yuvilgan qovurilgan konsentratdan past konsentratsiyali fosfor kislota ekstrakti suyuq murakkab o'g'itlar ishlab chiqarish uchun juda mos keladi. Oziq moddalar kontsentratsiyasini oshirish uchun azot komponenti sifatida ammiakli selitradan, kaliy xloriddan esa kaliy komponenti sifatida foydalanish tavsiya etiladi.

19.