Бошланғич таълим кафедраси

шу аҳволда, шу вазиятда, бу пайт, шу пайт, у пайт, ўша пайт, шу
йил(и),ўша йил(и), бу йил, бу кун, ўша кун(и), у кун(и)
, 
шу ўтиришда, шу 
кайфиятда, ўша ерда, шу ерда, бу ерда, у ерда, бу ёқда, шу ёқда, ўша ёқда, у 
ёқда, шу ниятда, шу мақсадда, шу атрофда, бу яқинда, шу соатда, ўша 
соатда, шу орада, бу орада, шу кеча, бу кеча, ўша кеча, у кеча, бу гал, шу 
гал, у гал, шунга ўхшаш, шунга ўхшаган, шунга қарамай, шу жумладан, шу 
даражада, шу жиҳатдан, шу ўртада, бу тарафда, у тарафда, бу ўртада ва 
ҳ. 
б) иккинчи қисми мустақил қўлланмайдиган ишора гуруҳлари. Бу 
бирикмаларнинг бир гуруҳидаги иккинчи компонент кўмакчилар бўлса, 
иккинчи гуруҳдаги маъно ифодаламайдаган қисм маълум сўзлар туркумига 
киритилмасдан келиняпти. Биринчи гуруҳга қуйидаги бирикмалар киради: шу 
билан, бунинг устига, бундан ташқари, шундан бери, шундан буён, унга сари, 
бунга сари, шу сингари, бу сингари, шунинг учун, бунинг учун, шу қадар, 
шундан кейин, бундан кейин, ундан кейин, шундан сўнг, бундан сўнг, бу 
ҳақда, бу ҳақда, бу тўғрида, шу тўғрида, бу хусусда, шу каби, бу каби. 
Иккинчи гуруҳга қуйидагалар киради: шу зайлда, шу заҳоти, ўша заҳоти, 
шу топда, ўша топда, шу чоқда, у чоқда, бу чоқда, шу йўсин(да), бу 
йўсин(да), ўша йўсин(да), шу тахлит, бу тахлит
, 
шу туфайли, бу туфайли, 
ўша кўйи, шу кўйи, шунга мувофиқ, бунга мувофиқ ва б. 
Турғун ишора гуруҳлари қуйидаги хусусиятлари билан тавсифланади: 
а) булар асосан, тил ҳодисаси даражасига кўтарилган бирикмалардир; 

---

318 
б) бу гуруҳлар таркибидаги сўз шаклларининг грамматик-синтагматик 
алоқалари зичлашган бўлиб, улар ҳар қайсиси мустақил қўлланганда, уларнинг 
маъно(мазмун) хусусияти йўқолади; 
в) бу гуруҳлар таркибида кўпинча ѐрдамчи сўзлар ҳам қатнашади; 
г) бу бирикмаларнинг айримлари равиш туркумига, айримлари ѐрдамчи 
сўзлар туркумига алоқадордир. 
Албатта, биз мазкур бирикмаларнинг туркуми масаласини ҳал қилишни ўз 
олдимизга мақсад қилиб қўймаганмиз. Биз фақат бу бирикмаларни анафорик 
тизим ичида тутган ўрни жиҳатидангина текширишни мўлжалладик ва 
уларнинг ишора гуруҳлари тарзидаги ролини, реализаторга муносабатлари 
масаласини ҳал қилишга уриндик.