|
www.ziyouz.com kutubxonasi
18
Endi avval bir yulduzning qazosi yetib qaylargadir botib ketishi, g‘oyib bo‘lishi voqeasini fizika
ilmining eng yangi kashfiyotlari asosida tadqiq qilaylik.
Xo‘sh, yulduz qanday o‘ladi? Fizika va astro-fizikaning kosmik tadqiqotlari masalani bugun katta
miqyoslarda izohlab berdi. U yoki bu yulduzning energiyasi tamom bo‘lgan paytda, avvalo, uning
molekulalari harakatdan qoladi va usti-ustiga yiqiladi. Shuning orqasida (shu tufayli) yulduz buzilib,
kichraya boshlaydi, ma’lum bir vaqtdan keyin esa, elektronlar atom mag‘izlarining markaziga yiqiladi.
Shu tariqa yulduz atom mag‘izlari uyumi holiga keladi. Bu asno yulduz million-million bora kichraygan
bo‘lsa-da, uning jozibasi va tiqinligi o‘zgarmagan bo‘ladi. Elektronlarning mag‘iziga yiqilishi, ya’ni
mag‘zga tushganligi boisidan mag‘izdan kvantlar, nur to‘lqinlari taraladi, bu taralish ritmik holdadir va
bir tomirga o‘xshab uradi. Bu, o‘layotgan yulduzlarning qalbidagi so‘nggi zarbalardirki, har 0,01-0,02
soniya sayin to‘lqin-to‘lqin chiqayotgan bu nurlar tomir urishi manzarasini eslatgani uchun, ular pulsar
("puls" so‘zidan) deb ataladi.
Quyoshimiz kabi benihoya kichik hisoblanuvchi bir yulduzning o‘limi shunday oqibat bilan
tugaydi.
Agar yulduz quyoshdan kattaroq bo‘lsa, u buzilgan vaqtida maydonga kelgan neytron uyumidagi
gravitatsiya shu qadar kuchli bo‘ladiki, boshqa barcha neytronlar unga tob berolmay eriydi, shiddatli
bir joziba uyumi tashkil topadi. Bu asno moddiy ko‘rinim, kvant sifatida ham, moddaning atom mag‘zi
sifatida ham yo‘q bo‘lgan, koinotda ko‘p joylarda qora tuynuklar qolgan bo‘ladi. Voqea ro‘y bergan
nuqtani rus olimlari "yulduz joylari", amerikaliklar "qora tuynuk" deb ataydilar. Xo‘sh, bu tuynukni
qanday ko‘rish mumkin, u boshqa joylardan qanday farqlanadi? Biz dastavval bu tunukni uning
yaqinidan o‘tgan har jismni yutib yuborishidan, har narsani so‘rib olishidan bildik.
Boston universitetining professori Reymo Rovini buni payqadi, doktor Jon Uiller esa uni "qora
tuynuk" deb atadi.
Bu voqea fizik ma’noda bir gravitatsion shok (joziba tufayli o‘pirilish)dir. Ayni chog‘da
Eynshteyning talabalaridan Auben Xelmer va Shneyder koinotdagi muvozanatni o‘zaro bir-biriga
bog‘liq ikki hodisaga bog‘laydilar:
1. Termoyadroviy kengayish. 2. Qora tuynuklar.
Bu tuynuklar atrofidan (yaqinidan) o‘tgan har qanday moddiy borliq - yulduz, nur - yo‘q
bo‘lmoqda, aql bovar qilmas joziba tomonidan yutilmoqda. Hatto vaqt ham bu nuqta yaqinida
tezlashadi, unda sur’atlanish yuz beradi, so‘ngra u ham yutilib, yo‘q bo‘ladi.
Xullas, "Voqea" surasida Olloh bir necha oyati karimada bu haqiqatni namunaga keltirib, dalil
qilib (qasam) mahsharni ta’riflaydi:
Botgan yulduzlarning mavqe’lariga kasamki,
Va bu, nakadar ulug kasamligini bilsaydinglar
Qur’onning bu qadar aniq mo‘jizasi oldida har qanday odam ham jamiki shubha-gumonlardan
poklanib, unga qo‘shilishi muqarrardir, chunki bu ilm amrdir. "Yulduz joylari" ("bi mavoqi’ un-nujum"),
ya’ni "qora tuynuklar" borasida mashhur fiziklarning (yuqorida nomlari keltirilgan ilm ahllarining)
g‘oyat qiziqarli taxminlari bor. Ba’zilari:
"bu tuynuklar moddiy borliqlarni shiddat bilan so‘rib olib,
olamning(koinotning) juda uzoq—uzoqlariga zarb bilan irgitadi
, - deydilar. Ba’zilari:
"Bu tuynuklar
sathiga kelib qolgan moddiy borliqlar boshqa o‘lchovlarning, boshqa makonlarning ichida
g‘ayrimoddiy sifatga
o‘tadilar", - deyishadi. Bu so‘nggi nuqtai nazar Qur’onda amr etilgan ba’zi
olamlar haqiqatiga yaqinroqdir.
Oyati karimaning boshqa hikmatlariga kelinsa:
a) qiyomat kuni, xuddi "yulduz joylari"ning aql bovar qilmas sirlari kabi, sizlarni boshqa makonga
o‘tkazaman, deyilgan;
b) o‘lim, biz aytganimizdek, yo'q bo‘lish emas: qarang, yo‘q bo‘lgandek ko‘ringan bir yulduzning
joyida ham qanchadan - qancha hikmat to‘la boshqa bir hayot sirlari bor. Siz ham o‘ldik deganingizda
yanada quvvatliroq bir hayotga yuzma—yuz kelajaksiz;
v) xilqatning, yaratilishning muhim bir siri voqealarning boshlangan yo‘nalishidan orqaga qaytish
Qur’oni karimning ilmiy mo’jizalari. Xoluq Nurboqiy
Do'stlaringiz bilan baham: | 
