Jinoyat qonunining vaqt bo‘yicha amal qilishi deganda nima tushuniladi? Moddiy tarkibli, formal tarkibli jinoyatlarni ta’riflab bering

 
 
 
 
4.
Jinoyatlarni tasniflash (turlari) 
Jinoyatlarni tasniflash
- jinoiy harakatga aniq jinoiy-huquqiy baho berish. Bunda 
jinoiy qilmish belgilarining jinoyat qonunida nazarda tutilgan jinoyat tarkibi 
belgilariga muvofiqligi aniqlanadi. J. t. dastlab tergov organlari tomonidan, 
yakuniy ravishda esa sud hukmi bilan amalga oshiriladi. Amaldagi jinoyat 
huquqida J. t.ning 2 asosiy guruhi nazarda tutilgan. Bular: 1) jinoyatlarni 
obʼyektiga qarab tasniflash; 2) jinoyatlarni ijtimoiy xavflilik darajasiga qarab 
tasniflash. 
Jinoyatlar oʻz xususiyati va ijtimoiy xavflilik darajasiga koʻra: 
•
ijtimoiy xavfi katta boʻlmagan; 
•
uncha ogʻir boʻlmagan; 
•
ogʻir; 
•
oʻta ogʻir jinoyatlarga boʻlinadi. 
Ijtimoiy xavfi katta bo‘lmagan jinoyatlarga qasddan sodir etilib, qonunda uch 
yildan ko‘p bo‘lmagan muddatga ozodlikdan mahrum qilish tarzidagi jazo nazarda 

---

tutilgan jinoyatlar, shuningdek ehtiyotsizlik oqibatida sodir etilib, qonunda besh 
yildan ko‘p bo‘lmagan muddatga ozodlikdan mahrum qilish tarzidagi jazo nazarda 
tutilgan jinoyatlar kiradi. Masalan, 109-moddaning birinchi qismi (qasddan 
badanga yengil shikast yetkazish); 114-moddaning birinchi va ikkinchi qismlari 
(jinoiy ravishda homila tushirish (abort) va hokazolar.
Uncha og‘ir bo‘lmagan jinoyatlarga qasddan sodir etilib, qonunda uch yildan ortiq, 
lekin besh yildan ko‘p bo‘lmagan muddatga ozodlikdan mahrum qilish tarzidagi 
jazo nazarda tutilgan jinoyatlar, shuningdek ehtiyotsizlik oqibatida sodir etilib, 
qonunda besh yildan ortiq muddatga ozodlikdan mahrum qilish tarzidagi jazo 
nazarda tutilgan jinoyatlar kiradi. Agar JK Maxsus qismi moddasining 
sanksiyasida alternativ jazolar, masalan, jarima, axloq tuzatish ishlari 31 va 
ozodlikdan mahrum qilish nazarda tutilgan bo‘lsa va ozodlikdan mahrum 
qilishning muddati besh yildan kam belgilangan bo‘lsa, bunday jinoyat uncha og‘ir 
bo‘lmagan jinoyat hisoblanadi. Masalan, 105-moddaning ikkinchi qismi (qasddan 
badanga o‘rtacha og‘ir shikast yetkazish); 128-moddaning ikkinchi qismi (o‘n olti 
yoshga to‘lmagan shaxs bilan jinsiy aloqa qilish); 169-moddaning ikkinchi qismi 
(o‘g‘rilik) va hokazolar.
Og‘ir jinoyatlarga qasddan sodir etilib, qonunda besh yildan ortiq, lekin o‘n yildan 
ko‘p bo‘lmagan muddatga ozodlikdan mahrum qilish tarzidagi jazo nazarda 
tutilgan jinoyatlar kiradi. Masalan, 118-moddaning ikkinchi qismi (nomusga 
tegish), 169-moddaning uchinchi qismi (o‘g‘rilik) va boshq.
O‘ta og‘ir jinoyatlarga qasddan sodir etilib, qonunda o‘n yildan ortiq muddatga 
ozodlikdan mahrum qilish yoxud umrbod ozodlikdan mahrum qilish jazosi nazarda 
tutilgan jinoyatlar kiradi. Masalan, 159-moddaning to‘rtinchi qismi (O‘zbekiston 
Respublikasining konstitutsiyaviy tuzumiga tajovuz qilish), 160-modda (josuslik) 
va h.k.
5.