Jinoyat qonunining vaqt bo‘yicha amal qilishi deganda nima tushuniladi? Moddiy tarkibli, formal tarkibli jinoyatlarni ta’riflab bering

21.
 
Jinoyatlar majmui tushunchasi va uni jazo tayinlashdagi 
ahamiyati. 
 
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Sudi Plenumining “Bir necha jinoyat sodir 
etilganda qilmishni kvalifikatsiya qilishga doir masalalar to‘g‘risida”gi qarorida 
jinoyatlar majmuiga oid qoidalar tushunchasi va uni qo‘llashga oid tushuntirishlar 
berilgan. Shaxs tomonidan Jinoyat kodeksi Maxsus qismi turli moddalari yoki bitta 
moddasi turli qismlarida nazarda tutilgan ikki yoki undan ortiq jinoyatni (qasddan 
yoxud ehtiyotsizlik oqibatida qilinishidan qat’iy nazar) sodir etilishini jinoyatlar 
majmui deb tushunilishi lozim. Jinoyatlar majmui tushunchasi o‘zida quyidagi 
belgilarni ifoda etadi: – Jinoyat kodeksining turli moddalarida yoki bitta 
moddasining turli qismlaridagi javobgarlikka tortiladigan ikki yoki undan ortiq 
qilmishni sodir etishi; – sodir etgan qilmishlarining birortasi uchun ham shaxs 
sudlanmagan bo‘lishi lozim. Masalan, shaxs qasddan odam o‘ldirish jinoyatini 
sodir etgandan so‘ng sudlanmasdan ehtiyotsizlikdan odam o‘ldiradi. Shaxs 
bezorilik jinoyatini sodir etgandan so‘ng, qasddan badanga og‘ir shikast yetkazish 
jinoyatini sodir etadi. Jinoyatlar majmui haqidagi normalar qo‘llashda 
adabiyotlarda jinoyatlar majmui real va ideal turga bo‘linadi. Jinoyatlar real 
majmui ikki va undan ortiq, har qaysisi Jinoyat kodeksi Maxsus qismi turli 
moddalarida (moddasi turli qismlarida) nazarda tutilgan muayyan jinoyat tarkibini 
tashkil etuvchi, jinoiy qilmish sodir etilganda mavjud bo‘ladi. Masalan, shaxs 
bosqinchilik jinoyatini sodir etganda so‘ng sudlanmasdan o‘g‘rilik jinoyatini sodir 

---

etadi. Ushbu misolda ikkita jinoyat alohida-alohida harakatlar bilan sodir etilgan. 
Jinoyatlar ideal majmuida esa aybdorning bitta xatti-harakatida Jinoyat kodeksi 
Maxsus qismi turli moddalarida (moddasi turli qismlarida) nazarda tutilgan kamida 
ikkita jinoyat tarkibi belgilari mavjud bo‘ladi. Masalan, A. mashina boshqarib 
ketayotgan B.ni qasddan o‘ldirish niyatida o‘q uzadi. Otilgan o‘q mashina 
g‘ildiragiga tegib, mashina ag‘darilib ketadi. Natijada B. halok bo‘ladi va mashina 
tuzatib bo‘lmas darajada shikastlanadi. Ushbu harakatda qasddan odam o‘ldirish va 
mulkni qasddan nobud qilish yoki unga shikast yetkazish jinoyati tarkiblari 
mavjud.