Jinoyat qonunining vaqt bo‘yicha amal qilishi deganda nima tushuniladi? Moddiy tarkibli, formal tarkibli jinoyatlarni ta’riflab bering

22.
 
 Retsediv jinoyat tushunchasi va turlari 
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Sudi Plenumining “Bir necha jinoyat sodir 
etilganda qilmishni kvalifikatsiya qilishga doir masalalar to‘g‘risida”gi qarorida 
“Jinoyatning ijtimoiy xavflilik darajasi va muayyan jinoyatlar uchun sudlanish 
sonidan kelib chiqib, qonun retsidiv jinoyatni uch turga – oddiy, xavfli va o‘ta 
xavfli retsidivga bo‘ladi”. Retsidiv jinoyat deb topish uchun shaxs tomonidan 
muqaddam sodir etgan jinoyati uchun sudlangandan so‘ng yangi jinoyat sodir 
etilganligi talab etilishi tufayli oxirgi jinoyat sodir etilgan vaqtni aniqlash muhim 
ahamiyatga ega. 
Xavfli retsidiv jinoyat Jinoyat kodeksining Maxsus qismi ayrim normalarida 
og‘irlashtiruvchi holat sifatida qayd etilgan. Masalan, shaxs qasddan badanga og‘ir 
shikast yetkazish jinoyatini sodir etganlik uchun sudlanganidan keyin, yana 
qasddan badanga og‘ir shikast yetkazish jinoyatini sodir etsa, mazkur jinoyat xavfli 
retsidiv jinoyat deb topiladi hamda xavfli retsidivist tomonidan qasddan badanga 
og‘ir shikast yetkazish jinoyatini sodir etganlik uchun javobgarlikni keltirib 
chiqaradi. 
23.
 
Jinoiy jazo tushunchasiga tavsif bering va boshqa huquqiy ta’sir 
choralaridan farqli jihatlarini bayon eting.
Jinoyat va jazo bir-biri bilan chambarchas bog‘liq. Jazo – sodir etilgan jinoyatga 
nisbatan davlatning tabiiy munosabati. Jazo jinoyat tushunchasining majburiy 
alomatidir. Jinoiy jazo bu jinoyat-huquqiy normada ifodalangan va sud tomonidan, 
faqat jinoyat sodir etishda aybdor deb topilgan shaxsga nisbatan qo‘llanilishi 
mumkin bo‘lgan davlat majburlov chorasidir. O‘zbekiston Respublikasida jinoiy 
jazo qasos olish uchun qo‘llanilmaydi. U muayyan tarbiyaviy vazifani bajaradi. 
Jinoiy jazo: birinchidan, ijtimoiy xavfli qilmishlar sodir etuvchi shaxslarga 
nisbatan tayinlanadi; ikkinchidan, jazoni o‘tayotgan shaxsni jamiyatda sodir 
bo‘layotgan jarayonlarning ongli, faol hamda qonunga itoatkor ishtirokchisiga 
aylantirish maqsadini ko‘zlaydi; uchinchidan, ijtimoiy xavfli qilmishlarning 
qonunga muvofiq muayyan jazolar tayinlash bilan bog‘liq jinoiy qilmishlar deb 
topilishi hamda mazkur jazolarning amalda qo‘llanilishi ma’naviy va axloqiy 

---

jihatdan beqaror shaxslarga ijobiy, ya’ni ular tomonidan huquqiy-tartibot 
talablariga rioya etilishi yo‘nalishida ta’sir ko‘rsatishini nazarda tutadi.