2 O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

Takrorlash uchun savollar: 
 
1. Burchoqni xalq xo„jaligidagi ahamiyati? 
2. Burchoqni tarqalishi? 
3. Burchoqni hosildorligi qancha bo„ladi? 
4. Urug„i qanday haroratda unib chiqadi? 
5. Burchoq uchun qaysi ekinlar yaxshi o„tmishdosh bo„lib hisoblanadi? 
6. Burchoqni ekish me‟yori va muddati? 
7. Nima uchun burchoq boshqa ekinlar bilan qo„shib ekiladi?.
8. Burchoq hosili qanday yig„iladi? 
 

---

224 
3.8. XITOY LOVIYASI (Vigna) 
Ahamiyati.
Oziq-ovqat havfsizligi muammosi tufayli oxirgi yillarda bu 
ekinga e‟tibor oshdi, chunki to„yimli yorma va yem tayyorlash mumkin.
Vignaning quruq donida o„rtacha 27% oqsil, 62% karbon suvlari, 1,3% yog„ 
bo„ladi. Pichani va ko„kati mollari tomonidan yaxshi yoyiladi. Vigna oqsili barcha 
muhim aminokislotalarni o„z ichiga qamrab olgan.
Vignani yem-xashak ekin sifatida beda o„smaydigan qurg„oqchil sharoitda 
ekishadi. Vignaning doni oziq-ovaqatda, poya va bargi yem-xashak sifatida 
qo„llaniladi. Etilmagan dukkaklari salatlar tvyyorlashda qo„llaniladi.
Vigna tropik, subtopik va janubiy mo„„tadil mintaqalardan etishtiriladi. 
AQSh ning Illinoys, Indiana, Ogayo, Nyu-Djersi shtatlarida vigna yetishtiriladi. 
Afrikaning markaziy mintaqalarida vigna oziq-ovqatda keng qo„llanadi. 
Hindistonning janubiy xududlarida oziq-ovqat va yem-xashak sifatida keng 
ishlatiladi. Bundan tashqari choy ekiladigan maydonlarda vigna siderat uchun 
ekiladi.
MDH davlatlardan vigna Gruziya, Armaniston, Ozarbayjon, O„zbekiston, 
Turkmanistonda ekiladi.
Sistematika.
 
Vigna turkumi (
Vigna
Savi
) 57 ta turni o„z ichiga qamrab oladi, 
shulardan 42 ta turi Afrikada tarqalgan. Aynan, Afrikadan vignaning kapskaya 
vigna 
(V. capensis
Walp. ), vigna katyang 
(V. catjang
Walp.), tuksiz vigna 
(V. 
glabra 
Savi) kelib chiqqan. Introduksiya evaziga Osiyo markazi tashkil topgan. Bu 
markazdan vignaning 
V. sinensis
Endl, Xitoy vignasi (ssp. 
sinensis),
va 
uzunmevali vigna (ssp. 
se-squpedalis) 
turlari kelib chiqqan.