Biologiya 17 14-04-2022. indd



Download 33,86 Mb.
Pdf ko'rish
bet95/143
Sana04.11.2022
Hajmi33,86 Mb.
#860543
1   ...   91   92   93   94   95   96   97   98   ...   143
Bog'liq
10 sinf

Vektorlar
. Vektor (genetika va molekulyar biologiyada) - genetik materialni hujayraga 
kiritish uchun foydalaniladigan DNK molekulasi.
Hozirgi kunda har qanday genning nusxasini olish mushkul ish emas. Ko’p sonli aynan bir 
xil DNK nusxalarini olish usuli genlarni klonlash deb ataladi. Buning uchun klonlashtiruvchi 
vektorlar, ya’ni nusxa olinishi kerak bo’lgan DNK bo’lagini ko’chirib o’tkazuvchi vositalar 
zarur. Mazkur vositalar sifatida genetik injeneriyada 
plazmidlar 
hamda
 bakteriofag
lardan 
foydalaniladi.
Plazmidlar- bakteriyalarda aniqlangan kichik halqasimon DNK molekulasidir. Ular asosiy 
(xromosoma) DNK dan alohida bo’lib, 
undan mustaqil ravishda replikatsiyalanadi. 
Bakteriofag (fag) lar o’z DNK sini bakteriya 
hujayrasiga kirita oladigan viruslardir. 
Klonlanishi zarur bo’lgan gen 
plazmidaga yoki fag DNK siga maxsus 
fermentlar vositasida biriktiriladi. Turli 
organizmlar DNK bo’laklaridan iborat 
bo’lgan ushbu “konstruksiya” rekombinant DNK deyiladi. Bu DNK bakteriya hujayrasiga 
kiritiladi. Bakteriya genomiga joylashib olgan rekombinant DNK nusxalari bakteriyalarning 
bo’linishi natijasida ortib boradi. Bakteria genomiga kiritilgan yot gen faoliyati natijasida 
sanoat miqyosida kerakli oqsillarni ishlab chiqarish mumkin. Masalan, insulin oqsili genini 
bakteriya genomiga kiritilib, ushbu gormonni ishlab chiqarish yo‘lga qo‘yilgan.
Plazmidlar bakteriyalarning tashqi muhitga moslashish, masalan, antibiotiklarga qarshilik 
ko’rsatish xususiyatini oshiradigan bir nechta genlardan tashkil topgan DNK qo‘sh zanjirli 
halqasidan iborat molekula. Ayrim plazmidlar bakteriya asosiy “xromosoma”si (nukleoid) 
nukleotidlari izchilligini kesib, unga birikadi, ya’ni rekombinatsiya bo‘ladi. Plazmid genlari 
nukleoid tarkibida ham o‘z faoliyatini bajaradi. Bakteriya bo‘linganda rekombinatsiyalanuvchi 
plazmid genlari asosiy “xromosoma” genlari bilan birikkan holda nasldan naslga beriladi. Ayrim 
plazmidlar asosiy “xromosoma”dan avtonom holda replikatsiyalanadi. Bu plazmidlarning bir 
hujayradan ikkinchi hujayraga o’tishi kon’yugatsiya va transformatsiya jarayonlarida amalga 
oshadi. Plazmidlardan genetik injeneriyada vektor sifatida foydalaniladi. 
Plazmidlarga nisbatan faglarning vektor sifatida afzalligi ko’proq DNK bo’laklarini 
klonlash imkoniyati mavjudligidadir. Aksariyat holatlarda buning uchun λ (lyambda) fagdan 
foydalaniladi. Fag DNK sining bir qismi klonlash zarur bo’lgan DNK fragmenti bilan 
almashtiriladi. Fag bakteriya hujayrasiga kirgach, uning genomiga birikadi. 

Download 33,86 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   91   92   93   94   95   96   97   98   ...   143




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish